(franc. manirisme od manire = sposób)
1) Termin używany whist. sztuki; utworzony wlatach 20. XX w. dla określenia późnorenesansowej sztuki wł., ok.1520-1600 r., która kontynuowała tradycję grand manner. Styl objawiał się m.in. zafascynowaniem monumentalnością, przywiązywaniem dużej uwagi do szczegółu, dynamizmem formy. Rozwinął się we Florencji, Rzymie, Parmie, Mantui, Wenecji, później również wcałej Europie; np. m. wenecki Tintoretta i Veronesego przejawiał się wzamiłowaniu do wielkich zatłoczonych kompozycji, ukazywaniu bogactwa dekoracji, przedstawianiu zamożności społ. weneckiego; przedstawianiu wspaniałych przestrzeni architektonicznych (np. kolumnady, schody, tarasy ukazane za pomocą trików perspektywicznych iiluzji, jak uVeronesego). M. to doskonałość kunsztu, ale izerwanie zrenesansowymi ideałami harmonii; tendencja do skomplikowania formy; wyrafinowanie (np. Branzino); wyszukany wdzięk ielegancja przedstawionych postaci (np. Parmigiano); poszukiwanie inwencji tematycznej, czasem dążenie do przesadnej ekspresji (jak wmistycznym obrazowaniu El Greco), ale jednocześnie maestria wykonania, która pozwala dostrzegać ów nadmiar jako walor stylu. M. warchitekturze to przede wszystkim swoboda woperowaniu elementem architektonicznym, stylizacja dekoracji, funkcjonalność, akonstruktywizm, tworzenie zaskakujących elementów scenograficznych zarówno przez wybujałość formy, jak powściągliwość iwyrafinowanie. Cechy te są widoczne szczególnie warchitekturze skomponowanej zogrodami, np. Palazzo del Te wMantui, ogrody Boboli we Florencji, Galeria Franciszka Iw Fontainebleau. Wrzeźbie cechą charakterystyczną m. jest figura serpentinato: dynamiczne spiętrzenie ispiralny układ postaci (np. B.Cellini, G. da Bologna), co niewątpliwie miało wpływ na rozwój rzeźby barokowej. 2) Popularnie wsztuce przyjęło się, że każda epoka ma okres prekursorski iawangardowy, epokę rozkwitu iokres schyłkowy, zużycia się formy itreści, ajednocześnie swobody idużych możliwości - czyli okres manierystyczny. 3) Stosowanie stale przez artystę tej samej maniery, podporządkowanie inaśladownictwo wsztuce.
- manieryzm, styl przejściowy między...
- MANIERYZM, styl rozwijający się...
- cinquecento, w historii sztuki nazwą...