(gr. messias, od hebr. ma-sziach = pomazaniec)
mistyczna wiara wposłannictwo własnego narodu, wybranego przez Boga do wypełnienia zbawczej misji, oczekiwanie na przyjście Mesjasza, zbawcę ludzkości, "pomazańca ludzkiego". Klasyczną formą jest m. żydowski, narodowo-religijny. Chrześcijaństwo oczyściło go zpierwiastków narod., nadając mu charakter wyłącznie wyznaniowy, natomiast za bezwzględnie ważne uznało Objawienie zawarte wNT, mówiące oponownym przyjściu Chrystusa na ziemię iJego tysiącletnim panowaniu poprzedzającym Sąd Ostateczny. Historycy filozofii słowo "mesjanizm" odnoszą do światopoglądu rel., który jest oczekiwaniem wielkiej szczęśliwej przemiany życia ludzkości na ziemi za sprawą wyjątkowej osoby. Termin pojawił się wXIX w., użył go J. Hoene-Wroński (1831). M. romantyczny był próbą ożywienia wiary rel. wkulturze franc. Najdojrzalsze formy myślenia mesjanistycznego wykształcił romantyzm pol., zwł. wśrodowisku emigracyjnym, które po klęsce powstania listopadowego przyjęło myśl K. Brodzińskiego, iż naród polski jest "dla ludzkości wChrystusie cierpiącym" ito niezawinione cierpienie ma sens historyczny ieschatologiczny (O narodowości Polaków). Można wyodrębnić trzy główne nurty pol. myśli mesjanistycznej: "filozoficzny", "perfekcjonizmu moralnego" (A. Towiański iMickiewicz-towiańczyk), "poetycki" (mesjanizm natchnienia, reprezentują go J. Słowacki iZ. Krasiński). Wtwórczości poetów mesjanistycznych dokonała się swoista synteza m. narod., znajdując wyraz artystyczny wprofetycznej prozie Mickiewicza Księgi narodu polskiego ipielgrzymstwa polskiego (1832), wpoematach idramatach mistycznych J. Słowackiego: Anhelli, Ksiądz Marek, Sen srebrny Salomei, Samuel Zborowski (1838-44); wliryce filozoficznej Z. Krasińskiego Przedświt (1843) ijego dramatach historiozoficznych Nie-Boska komedia (1841) iIrydion (1836). Romantyczne utwory mesjanistyczne wywarły wpływ na wyobraźnię kilku pokoleń Polaków, kształtując ich sposób myślenia ohistorii imiejscu Polaków iPolski wświecie.