(1901-70)
poeta, eseista; współtwórca Awangardy Krakowskiej. Autor wielu tomików poetyckich, w 20-leciu międzywojennym: Śruby (1925), Oburącz (1926), Sponad (1930), W głąb lasu (1930), Równanie serca (1938); w czasie wojny: Póki my żyjemy (1944), Miejsce na Ziemi (1945); po wojnie: Rzut pionowy (1952), Najmniej słów (1955), Narzędzie ze światła (1958), Próba całości (1961), gdzie pojawia się motyw kołowrotu pór roku, koła czasu, elementy autobiograficzne, potrzeba powrotu do korzeni, Więcej o manifest (1962), Na znak (1965), Kwiat nieznany (1968): Czytając Mickiewicza (1950), Linia i gwar (1959, 1963), Sens poetycki (1963, 1967), Zapiski bez daty (1970). Świat poetycki P., o budowie niezwykle konsekwentnej, jest uniwersalny, otwarty na nieskończoność, podający pewien model człowieczeństwa: aktywny, maksymalistyczny, stanowiący uosobienie lan vital, przesiąknięty filozoficzną refleksją i pasją metafizyczną; wyobraźnię poetycką P. określała postawa "robotnika wyobraźni" i lapidarne wyznanie "Twardym słowem pracuję" (O elektryfikacji), stąd obecność słów-kluczy: materia, energia, ruch (horyzontalny, wertykalny), figura koła (symbolu ruchu i doskonałości oraz tęsknoty za nieskończonością) i pionu; tematy: kult pracy, pochwała nowoczesności i urbanizmu, konstruktywizm, zasada dynamiki i geometryzacji czasoprzestrzeni, pod koniec życia przesunięcie od cywilizacji ku naturze: fenomen widnokręgu, motywu światła (błyskawice, ogień, słońce), powrotu, przemijania, odradzania się życia. W języku poetyckim dbał ten "inżynier słowa" o eliptyczność obrazu poetyckiego, konstrukcję metafory, międzysłowia (zasadą swej poezji uczynił "najmniej słów"), zmienność rytmiki wiersza; na poezję P. wpłynęły teorie i malarstwo
W. Strzemińskiego (w Głosie o poezji zawarty jest hołd pamięci artysty). Określony został P. w tradycji lit. jako: poeta-kreator, poeta-słowiarz, autopsychoanalityk, ewokator mitów, poeta egzystencji, filozof, metafizyk. Sam P. podał autodefinicję: poeta - "wykrzyknik ulicy".
- Przyboś Julian, (1901-70)
- PRZYBOŚ, Julian (1901-70)
- JULIAN, Przekształcona forma...