styl wsztukach plastycznych, azwł. warchitekturze rozwijający się wXI-XIII w. Wyrósł ze sztuki karolińskiej zwpływami sztuki bizantyjskiej iislamu. R.sz. była związana przede wszystkim zarchitekturą sakralną irycerskimi zamkami obronnymi. Zakony zreformowane (benedyktyni kluniaccy, cystersi) budują klasztory ukierunkowane na wschód - ojednym chórze, ze sklepieniem kolebkowym ipłaskim stropem należą do najwcześniejszych, które już
wXI w. ustąpiły wnętrzom znawą środkową inie oddzielonymi nawami bocznymi. Powstawały też kolegiaty, kościoły, katedry (najczęściej ozałożeniu bazylikowym zwieżami): wysokie, masywne ogrubych murach, wieloczłonowe, oformach prostych, geometrycznych, surowych, zwartych proporcjach zukładem spiętrzonych brył; budowane zciosanego kamienia. Stosowano łuki półkoliste, sklepienia kolebkowe, później krzyżowe lub krzyżowo-żebrowe, czasem kopuły. Rzeźba imalarstwo były podporządkowane architekturze jako dekoracje sklepień, ścian, np. motyw Chrystusa Pankratora (np. 1123 apsyda zSt. Climent de Tall), Madonna zDzieciątkiem. Cechą wyróżniającą sz.r. są monstra, niezwykłe fantastyczne rysunki irzeźby zwierząt. Główne zabytki sz.r.: Francja: np. kościoły wCaen, Tours, Tuluzie, Arles, Moissac, Souillac, Vzelay; malowidła ścienne St. Savin, Sur Gartempe, Vir; Włochy: np. katedra wPizie, Modenie; Anglia: np. opactwo St. Albans, katedra wChichester; Niemcy: np. katedra wTrewirze, Spirze, Moguncji, Wormacji, kościół wKolonii; wPolsce: katedry r. wGnieźnie, Płocku, Poznaniu, Krakowie, kolegiaty (Tum pod Łęczycą, Opatów, Kruszwica), klasztory (Tyniec, Wąchock), brązowe Drzwi Gnieźnieńskie, portal kościoła na Ołbinie (obecnie wkościele Marii Magdaleny) we Wrocławiu, malowidła ścienne wCzerwieńsku, wTumie. Na specjalną uwagę zasługuje rozwój książki ręcznie przepisywanej wklasztornych skryptoriach (psałterze, Biblie, rozprawy, kroniki, traktaty, zbiory kazań) bogato ilustrowane miniaturami ( iluminacje).
- ROMAŃSKA SZTUKA, styl w malarstwie, rzeźbie,...
- POLSKA. SZTUKA ROMAŃSKA, wczesnoromańskie budowle...
- ROMAŃSKA-GABRYŚ, Jadwiga (ur. 1928)