(gr. smbolon = znak rozpoznawczy)
wstarożytności niewielki rozłamany przedmiot zmetalu, zwypalonej gliny lub drewniany (np. pierścień, tabliczka, kości do gry); znak rozpoznawczy dla osób, które łączyła umowa, przymierze, interes. Wstarożytnej Grecji również stosowany jako znak rozpoznawczy tajnych stowarzyszeń rel. Zczasem zaczął odnosić się do znaków wrytuale, micie, religii; wmarzeniach sennych; wsferze poetyckiej iwyobrażeniowej. 1) Znaki konwencjonalne, np. początkowo tessera hospitalitatis - znaki dziedzictwa rodzinnego, później służące jako pieczęcie, następnie flagi, herby, godła, barwy symbolizujące niezależność państwa itakże hymny; cyfry, litery, s. matematyczne; oznaczenia fabryczne, znaki drogowe. 2) Przedmioty, pojęcia, wyobrażenia kojarzące się zinnymi przedmiotami, pojęciami. S. rozpoznawalne, łatwo czytelne kulturowo znaczenia (np. dom - bezpieczeństwo, schronienie; lew - królewskość); wieloznaczne (np. woda - przeobrażenie się, bezmiar, źródło życia, płodność, uzdrowienie, ożywienie; niebezpieczeństwo, śmierć; oczyszczenie, chrzest, podświadomość; zarówno dobro, jak izło; łaska, zapomnienie, kobiecość, magia itp.); jeszcze inne, niezrozumiałe, niepojęte, wielowarstwowe, mgliste, ezoteryczne, dostępne tylko dla wtajemniczonych, gdyż straciły swój związek ze znaczeniem (np. grzyby na wigilijnym stole są znakiem drugiego świata, duchów). 3) Symbolika rel. związana zróżnymi wierzeniami ireligiami, szczególnie rozbudowana wrel. chrześc.; porządkująca świat sacrum iprofanum, często źródło związane zwierzeniami pierwotnymi, zmitami, zobjawieniem bibl. itradycją Kościoła, np. chleb iwino, krzyż, baranek, ryby; ale również krąg, cyfry ifigury geometryczne, żywioły, zjawiska kosmiczne, barwy, kamienie szlachetne, rośliny, zwierzęta, postacie biblijne ipersonifikacje, części ciała, budowle, sprzęty, odzież, potrawy itp. Wtakim rozumieniu s. zajmują szczególne miejsce wbadaniach antropologicznych (np. M. Eliade) ikulturowych jako autonomiczny sposób poznania życia duchowego ludzkości na równi zmitem iobrazem wwielu religiach ikulturach, np. archetypiczne symbole "środka", czasu iwieczności, węzłów, mięczaków (perły, muszli), płodności itp. 4) S. wlogice - literowy lub winnej formie graficznej znak oznaczający stałą lub zmienną logiczną, np. , É, Ů, =; K, C, P, Q. Zob. też symbolizm.