(gr. tragikós = tragiczny)
jedna zgłównych kategorii estetycznych ietycznych, później filoz., skodyfikowana już przez Arystotelesa wPoetyce; jest sposobem istnienia człowieka wświecie nierozwiązywalnych konfliktów wartości lub nieuniknionych splotów konieczności (fatum, katharsis) skazujących go na nieuchronną klęskę, np. wKsiędzu Marku
J. Słowackiego. Dla antropologa kultury R. Barthes’a t. jest "relacją sił", tkwi upodłoża konfliktu tragicznego, np. między Ojcem aKsięciem, Księciem aBogiem, między zasadą Autorytetu iPorządku azasadą Natury. T. druzgocącego losu, winy, nadmiernej potęgi złego, to np. Faust J.W. Goethego iKain G.G. Byrona, konfliktu wartości niezdolnych do współistnienia, to np. Król Lear W. Szekspira, ofiary - np. Hamlet czy Makbet Szekspira. M. Janion wyróżnia trzy schematy tragizmu: 1) skazana na niepowodzenie walka człowieka zjakimiś nieznanymi siłami, np. tragizm Edypa porównywany wEstetyce G. Hegla zwygnaniem Adama iEwy zEdenu, 2) kolizja równouprawnionych racji, np. Antygona iKreon ztragedii Sofoklesa, tragedie F. Schillera Maria Stuart, Dziewica Orleańska, 3) nieuchronna zagłada wielkich wartości, np. wdramatach H. Ibsena Upiory, Hedda Gabler, A.Strindberga Mistrz Olof, Eryk XI; wdramatach pol.: Nie-Boska komedia, Irydion Z. Krasińskiego, Klątwa S. Wyspiańskiego. Wyjątkowe miejsce idostojeństwo t. wświadomości estetycznej pokoleń iepok określił G. Hegel, podkreślając dziedzictwo greckie, wyróżniając t. grecki, szekspirowski, corneille’owski, racine’owski, integralnie spajający się ze światem "chwały iwielkości" obok świata władzy, historii. T. bez katharsis ifatalizmu graniczy zfiloz. teatru absurdu. M. Scheler, najwybitniejszy kodyfikator pojęć t., położył gł. nacisk na konflikt tragiczny, kolizję wartości; S. Brzozowski podkreślił, że wmodernizmie t. był koniecznością nieuchronnej zagłady wielkich wartości, np. Bracia Karamazow F.Dostojewskiego. Nowoczesną kontynuacją modernistycznej teorii t. jest egzystencjalizm reprezentowany m.in. przez K. Jaspersa ijego filozofię egzystencji, wyrażony np. wopowiadaniu oświęcimskim T. Borowskiego Unas wAuschwitzu…