lata wojny iokupacji (1939-45) tylko ograniczyły, lecz nie zlikwidowały życia lit., przez cały ten czas ukazywało się 20 czasopism, m.in. "Sztuka iNaród", "Przełom", "Płomienie", "Droga", "Kultura Jutra". W1942 r. ukazały się poetyckie debiuty K.K. Baczyńskiego i T. Borowskiego, w1943 r. T. Gajcego i Z. Stroińskiego. Już od 1940 lit. centrum wychodźstwa Polaków stał się Paryż, gdzie wznowiono "Wiadomości Literackie" jako "Wiadomości Polskie", anastępnie Londyn. Ofiarami masowych aresztowań iwywózek na Kresach Wschodnich stali się m.in. G. Herling-
-Grudziński, J. Stryjkowski, A. Wat, A.Ważyk, T. Parnicki, W. Broniewski, B.Obertyńska. Próbą analiz obserwowanych iprzeżywanych zdarzeń były pisane dzienniki ipamiętniki. Poezja wojenna sięgała do romantycznej tradycji tyrtejskiej ( J. Lechoń, K. Wierzyński, K.I. Gałczyński, K.K. Baczyński), toposu żołnierza tułacza ( W. Broniewski), refleksji nad pol. tragedią ( Cz.Miłosz, J. Tuwim, A. Słonimski). Powstawały utwory prozatorskie wydawane już wczasie wojny ( A. Kamiński), lub tuż po jej zakończeniu ( Z. Nałkowska, J. Andrzejewski, Rudnicki, S.Dygat), upowszechniał się reportaż obrazujący walkę ( M. Wańkowicz, K. Pruszyński, A. Fiedler). Po wojnie (1945-56) wkraju powstawały pisma oróżnych orientacjach art. ipolit., np. "Odrodzenie", "Kuźnica", "Tygodnik Powszechny", za granicą powołano Związek Pisarzy Polskich na Obczyźnie (Londyn), od 1947 r. najpierw wRzymie, apóźniej wParyżu ukazuje się redagowana przez J. Giedroycia "Kultura". Wlit. dominowała tematyka walki imartyrologii (S. Szmaglewska, T. Borowski, Z. Nałkowska, A.Rudnicki), obok pojawiły się tzw. obrachunki inteligenckie ( K. Brandys, A. Sandauer, W. Mach, S. Dygat) iproblematyka współczesna (J. Andrzejewski). Szczeciński zjazd Związku Literatów Polskich (1949) proklamuje realizm socjalistyczny, lit. zaczyna powielać szablon, utwory oryginalne należą do rzadkości (np. Niobe K.I. Gałczyńskiego, Mazowsze W. Broniewskiego, Wiklina L.Staffa), pierwszą krytyczną ocenę tego mechanizmu przedstawił Cz. Miłosz wZniewolonym umyśle (1951), później m.in. A. Ważyk wPoemacie dla dorosłych (1955), M. Jastrun wGorącym popiele (1956), K. Brandys wMatce Królów (1957) iJ. Andrzejewski wCiemności kryją ziemię (1957). Przełom polit. 1956 r. zmienił na kilka lat życie kulturalne wkraju. Ruchowi dyskusyjnych Klubów Studentów iMłodej Inteligencji patronowało pismo "Po prostu", pojawiła się nowa formacja pisarska zgrupowana wokół pisma "Współczesność", od którego przejęła nazwę. Wpoezji zarysowało się zainteresowanie indywidualnymi problemami człowieka, objawiły się też postawy buntownicze ( M. Białoszewski, S. Grochowiak, Z. Herbert, J. Harasymowicz, E. Bryll, T. Karpowicz, A. Bursa, H. Poświatowska). Nowa tematyka pojawiła się również wprozie ( M. Hłasko, M. Nowakowski, I. Iredyński), sięgnięto po obrazy deformujące świat spostrzegany ( S. Mrożek, W. Gombrowicz), pojawiła się lit. fantastycznonaukowa ( S. Lem). Równolegle zlit. wkraju rozwijał się nurt emigracyjny uzupełniając całość problematyki otematy zakazane, np. J. Czapski, G. Herling-Grudziński, B. Obertyńska, przywoływano też świat istniejący przed wojną, np. S. Vincenz, Cz. Miłosz.
- współczesna literatura polska, 1. Lata wojny i okupacji...
- literatura, 1) ogół dzieł pisanych...
- ROSYJSKA LITERATURA, początki piśmiennictwa...