samoodtwarzające się, stałe składniki jąder komórkowych roślinnych i zwierzęcych, będące nośnikami czynników dziedzicznych - genów; u organizmów prokariotycznych (wirusy, bakterie, sinice), nie mających wyodrębnionego jądra komórkowego, odpowiednikiem ch. jest genofor zbudowany z cząsteczki kwasu dezoksyrybonukleinowego (DNA) oraz związanych z nią białek; podstawowym składnikiem chromosomu u organizmów eukariotycznych (posiadających jądra komórkowe) jest cząsteczka DNA, pełniąca funkcję nośnika infrmacji genet. oraz białka zasadowe (histony), inne białka i kwas rybonukleinowy (RNA); struktura ch. zmienia się w trakcie kolejnych etapów podziału komórki. W okresie między podziałami (stadium interfazy) ch. są rozciągnięte i nie są widoczne jako odrębne struktury. W chwili przystąpienia jądra do podziału ch. ulegają zespiralizowaniu tworząc pałeczkowate struktury, najlepiej uformowane w okresie metafazy podziału jądra komórkowego ( mitoza, mejoza); ch. metafazowy składa się z dwóch identycznych części zwanych chromatydami siostrzanymi, połączonych ze sobą za pośrednictwem centromeru, który dzieli ch. na dwa ramiona; ch. występują zazwyczaj parami jako ch. homologiczne (jedynie najprostsze organizmy prokariotyczne posiadają jeden chromosom); każdemu organizmowi odpowiada zespół ch. o określonej liczbie (jednakowej we wszystkich jądrach komórkowych) oraz różniących się między sobą morfologią oraz składem występujących w nich genów; liczba ch., ich wielkość i kształt są dla danego gatunku charakterystyczne i stałe, np. człowiek ma 46 ch., krowa 60, koń 64, mysz 40; zmiany liczby i struktury ch. prowadzą do aberracji chromosomowych; termin ch. wprowadził 1888 W. Waldeyer.
TARKOWSKI, GEN, PODZIAŁ KOMÓRKI, HOMOLOGICZNE CHROMOSOMY, JĄDERKO, HERTWIG, PROFAZA, NUKLEOPROTEINY, DIPLOFAZA, BAEHR Wacław Brunon
- chromosomy, struktury komórkowe...
- chromosomy politeniczne, (chromosomy olbrzymie)...
- chromosomy olbrzymie, chromosomy politeniczne.(...)