– został stworzony na podstawie konwencji z Schengen, opiera się na zasadzie swobodnego przemieszczania się po terytorium państw-stron zarówno ich obywateli, jak i obywateli państw trzecich. W przypadku tych ostatnich zniesienie kontroli na granicach wewnętrznych zostało połączone z zaostrzeniem kontroli na granicach zewnętrznych. Ujednoliceniu zasad dotyczących przekraczania granic towarzyszyła harmonizacja działań państw-stron w dziedzinie polityk wizowej i azylowej oraz współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych. Zgodnie z podstawową zasadą systemu, granice wewnętrzne mogą być w każdym miejscu przekraczane bez kontroli osób, choć dopuszczono wyjątki od tej zasady. Jeśli bowiem porządek publiczny lub bezpieczeństwo narodowe tego wymagają, państwo Grupy Schengen może po konsultacji z innymi państwami Grupy postanowić, że w ograniczonym czasie na granicach wewnętrznych będą przeprowadzane odpowiednie do okoliczności narodowe kontrole graniczne. Jeśli dla zachowania porządku publicznego lub bezpieczeństwa narodowego konieczne jest natychmiastowe działanie, zainteresowane państwo podejmuje niezbędne kroki i informuje o tym możliwie wcześnie pozostałe państwa-strony. Zniesienie kontroli osób na granicach wewnętrznych nie narusza obowiązku meldunkowego obywateli państw trzecich ani uprawnień policyjnych właściwych organów krajowych na terytorium danego państwa. Granice zewnętrzne mogą być zasadniczo przekraczane tylko na przejściach granicznych i tylko w ustalonych dla ruchu granicznego godzinach. Państwa Grupy Schengen zobowiązane są do stosowania sankcji za nieuprawnione przekraczanie granic zewnętrznych poza wyznaczonymi do tego przejściami granicznymi i w innych niż ustalone godzinach. Państwa te gwarantują także, że podróżni przybywający samolotami z państw trzecich, którzy przesiadają się do samolotów odbywających loty wewnętrzne, podlegają wcześniej kontroli osobistej oraz kontroli bagażu podręcznego przy wjeździe w porcie lotniczym przybycia samolotu z państwa trzeciego. Podróżni lotu wewnętrznego, którzy przesiadają się na lot do państwa trzeciego, poddawani są uprzednio odpowiednim kontrolom przy wyjeździe w porcie lotniczym wylotu do państwa trzeciego. W ramach współpracy państw Grupy Schengen w zakresie spraw wizowych, ochrony granic oraz azylu Rada Unii Europejskiej (wcześniej Komitet Wykonawczy Schengen) została zobowiązana m.in. do: określania szczegółowych zasad przekraczania granic zewnętrznych oraz wyjątków i modalności małego ruchu granicznego, jak też przepisów dotyczących wybranych kategorii specjalnych ruchu morskiego (np. żeglugi turystycznej, rybołówstwa przybrzeżnego); określania dokumentów uprawniających do przekroczenia granicy, jakie musi mieć cudzoziemiec z państwa trzeciego, by uzyskać zgodę na wjazd na terytorium państwa-strony w wypadku pobytu trwającego nie dłużej niż trzy miesiące; określania metod ochrony granic zewnętrznych poza przejściami granicznymi oraz przejść granicznych w godzinach, gdy są zamknięte dla ruchu; podejmowania niezbędnych decyzji w sprawie praktycznych szczegółów wykonywania zadań w zakresie kontroli osób i ochrony granic; ustalania zasad stosowania i w szczególności kryteriów pozwalających określić główny cel podróży w związku z wydawaniem jednolitej wizy na pobyt krótkoterminowy; określania wspólnych zasad w zakresie rozpatrywania wniosków o wydanie wizy na pobyt krótkoterminowy, czuwania nad prawidłowym stosowaniem tych zasad i dostosowywania ich do nowych sytuacji i okoliczności; określania przypadków, w których wydanie wizy uzależnione jest od konsultacji z organem centralnym danego państwa-strony i – w razie potrzeby – od konsultacji z organem centralnym innego państwa-strony; podejmowania niezbędnych decyzji odnośnie do: dokumentów podróży nadających się do naklejania wizy; organów odpowiedzialnych za wydawanie wiz; warunków wydawania wiz na granicy; formy, treści i terminu ważności wiz oraz pobieranych za ich wystawienie opłat; przesłanek przedłużenia i odmowy przedłużenia wizy, przy uwzględnieniu interesów wszystkich państw-stron; zasad terytorialnego ograniczenia wizy; zasad sporządzania wspólnej listy cudzoziemców z państw trzecich, którym odmówiono prawa wjazdu; określania dokumentów uprawniających do przekroczenia granicy, jakie musi mieć osoba ubiegająca się o azyl. W odniesieniu do kwestii państwa odpowiedzialnego za rozpatrywanie wniosków azylowych s.S. opiera się na podobnych zasadach jak system dubliński. Zob. też System Informacyjny Schengen.
- System Informacyjny Schengen, (SIS) – jeden z trzech...
- konwencje z Schengen, – dwie konwencje podpisane...
- Układ z Schengen, konwencja z 1985 w Schengen...