jedna z podstawowych cech organizmów żywych polegająca na przekazywaniu informacji genetycznej z pokolenia na pokolenie; dz. pozwala utrzymywać podstawowe cechy gatunkowe i tłumaczy podobieństwo rodziców i dzieci; cechy osobnika uwarunkowane są genetycznie, ale jednocześnie zależą w dużej mierze od wpływów środowiska; nie dziedziczy się gotowych cech - morfologicznych, fizjologicznych, anatomicznych, biochemicznych, fizycznych i psychicznych - powstają one w wyniku współdziałania genów i środowiska; podstawowe prawa dz. sformułował 1866 G. Mendel, uznawany za ojca genetyki; jego zdaniem poszczególne cechy są wyznaczane przez specjalne czynniki dziedziczne (nazwane później genami); dz. zachodzi za pośrednictwem gamet (komórek rozrodczych), w których zawarta jest informacja genetyczna przekazana przez każdego z rodziców; geny ulegają segregacji (na dominujące i recesywne) i w wyniku połączenia się gamet w procesie zapłodnienia powstają osobniki o różnych kombinacjach genów obojga rodziców; zespół genów wyznaczających właściwości organizmu nazywa się genotypem, przy czym cechy recesywne nie ulegają ujawnieniu, ale mogą być przekazywane następnym pokoleniom; powstały w wyniku współdziałania informacji genetycznej i środowiska zespół cech organizmu danego osobnika określa się mianem fenotypu; dalsze badania nad dz. na pocz. XX w. (zwł. T.H. Morgana) wykazały, że geny umieszczone są liniowo w ściśle określony dla każdego gat. sposób w chromosomach (chromosomowa teoria dziedziczenia); 1944 O. Avery wraz z współpracownikami wykazał, że geny są cząsteczkami DNA; 1953 J.D. Watson i F. Crick opisali budowę i replikację DNA, które składa się z 4 typów nukleotydów, powiązanych w długie łańcuchy; DNA każdego genu ma określoną sekwencję ułożenia nukleotydów wzdłuż łańcucha, co stanowi zapis genetyczny zdolności organizmu do syntezy określonego typu białka; ilość i cechy wytwarzanych w organizmie białek (zwł. enzymów) decydują o jego wzroście i różnicowaniu się (czyli o właściwościach fenotypowych); 2000 amer. naukowcy realizujący rządowy projekt Human Genome Project wraz z uczonymi z firmy Celera Genomics Corporation stworzyli kompletny zapis genetyczny człowieka, składający się z trzech mld nukleotydów, co pozwoli na odkrycie wszystkich informacji dotyczących rozwoju, budowy i funkcjonowania ludzkiego ciała; zmiany w zapisie genetycznym (czyli błędy w czasie replikacji DNA) oznaczają powstanie mutacji, czyli organizmów o cechach zmienionych.
- dziedziczność, zjawisko występowania...
- DZIEDZICZNOŚĆ PSYCHICZNA, hipoteza o przekazywaniu...
- TRIBHUVAN, Bir Bikram Shah Deva...