ryż siewny (Oryza sativa)
roczna roślina zbożowa z rodziny traw, ponad 8 tys. odmian; jedno z najważniejszych źródeł pożywienia ludzkości, gł. mieszk. Azji, dla których roślina ta jest podstawą diety; uprawiany od co najmniej 5 tys. lat (najstarszy zapis na tematspożycia ryżu pochodzi z 2800 p.n.e., prawdopodobnie stałym źródłem pokarmu stał się już 4500 p.n.e.); spożywany obecnie po obróbce (łuszczony i polerowany) traci znaczną część wartości odżywczej, pozostając lekkostrawnym źródłem węglowodanów reguluje trawienie. Pochodzi z płd. Azji; powszechnie uprawiany w strefie tropikalnej i subtropikalnej (zwł. w klimacie monsunowym), spotykany nawet w górach (w Himalajach do wys. 2 tys. m); znany już w starożytności; wys. 0,5-1,5 m; źdźbła liczne, gęsto ulistnione; kwiatostan w postaci wiechy, dł. do 30 cm; ziarniak zamknięty w plewach, dł. do 8 mm, zawiera skrobię, białka, tłuszcze, witaminy z grupy B, sole mineralne. 2005 międzynar. zespół naukowców (International Rice Genome Sequencing Project) poinformował o rozszyfrowaniu genomu ryżu, który okazał się bardziej złożony niż u człowieka, bo liczy 37,5 tys. genów (człowieka ok. 25 tys.); roślina z reguły samopylna; jadalny, wykorzystywany na kaszę, mąkę, do produkcji pasz; także surowiec do wyrobu araku i japońskiej wódki sake; roślina przemysłowa (do wyrobu krochmalu, kleju, papieru, słomy do wyplatania mat i kapeluszy, bibułki do papierosów); r. znajduje ponadto zastosowanie w przemyśle kosmetycznym oraz posiada właściwości lecznicze (m.in. działa przeciwbiegunkowo). 2001 światowa produkcja ryżu wyniosła 585,6 mln t, z czego 96% przypadło na kraje rozwijające się, gdzie stanowi on podstawę wyżywienia, a tylko znikoma część zbiorów trafiła do handlu międzynar.; do największych producentów należały Chiny, Indie, Indonezja, Bangladesz i inne kraje azjatyckie; przeciętne plony osiągane z 1 ha najw. były w Egipcie i USA.
KANCZABURI, JOGYAKARTA, EGIPT, ORYZA SATIVA, OGASAWARA-GUNTŌ, KAMPOT, KAFR AZ-ZAJJAT, RYŻ SIEWNY, ESPÍRITO SANTO, JĘCZMIEŃ