przodkowie gadów istniejących obecnie; przyjmuje się, że ich z kolei przodkami były prymitywne płazy - antrakozaury, u których nastąpiły zmiany w budowie ciała wiążące się z koniecznością przystosowania się g.k. do życia na lądzie; najstarsze g.k. - jaszczurkokształtne kaptoryny Hylonomus i Paleothyris - pojawiły się w późnym karbonie; z nich wywodzą się 3 gł. linie gadów: wymarłe w triasie gady ssakokształtne (prowadzące do współczesnych ssaków), reprezentowane do dzisiaj diapsydy (z których wywodzą się także ptaki) oraz anapsydy - czyli żółwie (które pojawiły się w późnym triasie); w permie nastąpił bujny rozwój i znaczne zróżnicowanie się gadów, zwł. ssakokształtnych; pod koniec tego okresu pojawiły się pierwsze gady naczelne (archozaury); przez całą erę mezozoiczną gady stanowiły dominującą grupę kręgowców; wykształciły się wówczas m.in. dinozaury (najw. lądowe zwierzęta w historii Ziemi), niektóre gat. wtórnie opanowały środowiska wodne (mezozaury, mozazaury, euryapsydy, zauropterygia), inne - środowisko powietrzne (pterozaury); większość gat. (m.in. dinozaury, pterozaury, większość morskich) wyginęła pod koniec ery mezozoicznej; spośród istniejących wówczas 24 rzędów gadów do dzisiaj pozostały jedynie 4: żółwie, krokodyle, hatterie i łuskonośne (jaszczurki i węże).
GADY KOPALNE
Dzieje życia na Ziemi
LEPIDOZAURY, KRASIEJÓW, PELIKOZAURY