nazwa gatunkowa odnosząca się do twórczości dziennikarskiej w prasie, radiu, telewizji, a także dzieł fotograficznych lub filmowych; najważniejszą cechą r. jest jego niefikcjonalność; autentyczność przedstawionych faktów, procesów i zjawisk może zostać potwierdzona poprzez odniesienie do rzeczywiście istniejących ludzi, wraz z ich realnymi zachowaniami, przekonaniami, doznaniami, uczuciami przejawiającymi się w wypowiedziach i działaniach; autor był bezpośrednim świadkiem, uczestnikiem zdarzeń lub zrekonstruował je na podstawie rozmaitych źródeł, również możliwych do zidentyfikowania (bezpośredni świadkowie, dokumenty); równocześnie potrzeba wywołania w świadomości odbiorcy możliwie najbardziej sugestywnego ich obrazu kieruje autorów r. ku technikom typowym dla literatury fikcjonalnej (powieści, nowelistyki), co sprawia, iż w klasyfikacjach gatunkowych r. umieszczany bywa na pograniczu "piśmiennictwa" i prozy fabularnej (S. Skwarczyńska); wyróżnia się r. społ.-obyczajowy, podróżniczy, wojenny, sportowy, sądowy; nie ma natomiast uzasadnienia wyróżnienie odmiany gat. nazywanej "r. literackim" (uznawano ją nawet za specyfikę pol. szkoły dziennikarskiej), w której dominantą jest poetycki język. Genezy r. można poszukiwać już w przekazach pisarzy starożytnych (rzymscy kronikarze) i średniowiecznych (np. św. Grzegorz z Tours, św. Izydor z Sewilli), jednak rzeczywistymi protoplastami r. były dzienniki, itineraria i relacje z podróży pochodzące z XVI-XVIII w.; w XIX w. rozwinęły się formy relacji podróżniczych (w Polsce J.U. Niemcewicz, J. Potocki, W. Wężyk, S. Goszczyński) oraz szkicu fizjograficznego (J.I. Kraszewski); zgodnie z XIX-wiecznym pojmowaniem realizmu i tendencjami naturalistycznymi techniki reportażowe oddziaływały mocno na prozę fabularną (najwybitniejsi pol. przedstawiciele prozy prereportażowej to B. Prus, H. Sienkiewicz, I. Sewer-Maciejowski, A. Dygasiński, M. Konopnicka, a także G. Zapolska, L. Krzywicki, W. Sieroszewski, St. Witkiewicz, St. Wyspiański). W latach 20. i 30. XX w. rozwija się r. prasowy (w Polsce: M. Wańkowicz, K. Pruszyński, K. Wrzos, Cz. Centkiewicz, A. Fiedler, A. Janta-Połczyński, A.F. Ossendowski, H. Krahelska, I. Krzywicka, M. Kuncewiczowa, H. Drzewiecki); najsłynniejszym reporterem, którego starają się naśladować inni przedstawiciele tego gatunku, jest piszący po niem. Czech, E.E. Kisch; metoda reportażowa służy pisarzom uprawiającym literaturę fikcjonalną (E. Hemingway, J.R. Dos Passos);w Polsce po 1956 powstaje nowy typ r., mającego być bezpośrednią interwencją w konflikcie społ., a zarazem interpretacją mechanizmów wywołujących te konflikty (J. Ambroziewicz, S. Bratkowski, K. Kąkolewski, S. Kozicki, H. Krall, J. Lovell, J. Rolicki, A. Rowiński, W. Górnicki, B. Seidler, A. Strońska, J. Stwora); własne "szkoły reportażu" posiadają pisma społ.-polityczne (, "Świat", "Poprostu", , , "Współczesność", "Nowa Kultura", później ); z ich kręgu wywodzi się kolejne pokolenie reporterów (T. Torańska, M. Mońko, J. Snopkiewicz, M. Wesołowska, J. Wilczak, B. Pietkiewicz); w latach 70. pod wpływem narastających restrykcji cenzuralnych r. pol. coraz częściej ucieka się do stosowania metafor, symboliki, wzrasta także rola czynnika literackości (stylizacje, wprowadzanie elementu fikcji jako syntezy realnie istniejących stanów rzeczy, dominacja narracji monologowej lub rekonstruowanego dialogu bohaterów); wszystkie te tendencje ujawniają się w prozie dokumentalnej uprawianej przez H. Krall (Zdążyć przed Panem Bogiem), K. Moczarskiego (Rozmowy z katem) i R. Kapuścińskiego (Wojna futbolowa, Cesarz, Szachinszach, Imperium); ten ostatni w swojej twórczości odchodzi od klasycznej formuły r. w stronę estetyki fragmentu (Lapidaria). W USA i innych krajach anglosaskich r. prasowy pozostaje pod wpływem dwóch przeciwstawnych tendencji: dziennikarstwa typu "śledczego" oraz dziennikarstwa zainteresowanego człowiekiem i jego problemami (human interest's journalism); te same tendencje dają się zauważyć w fotoreportażu, a także w r. publikowanym za pośrednictwem mediów elektronicznych; wobec dominacji tych mediów spada rola klasycznych form r. zastępowanego przez gat. informacyjne (relacja, sprawozdanie, wywiad), zaś na miejsce dawnego r. wchodzi forma pośrednia, łącząca elementy reportażowe, publicystyczne i eseistyczne: feature, explanative reporting (B. Chatwin, V.S. Naipaul, J. Fenton, C. Thubron).
REPORTAŻ
Ważniejsze dzienniki i czasopisma
JANTA-POŁCZYŃSKI, POWIEŚĆ, KARVAŠ, KISCH, KAIKO, KĄKOLEWSKI, ŁOMNICKI, , ARTYKUŁ, KARMEN