wyspa na O. Spokojnym u wsch. wybrzeży Azji, przynależna do Rosji; otoczona M. Ochockim i M. Japońskim; pow. 76,4 tys. km2, 673 tys. mieszk. (2002); na płn. nizinna, część środk. i płd. górzysta (wys. do 1609 m); klimat umiarkowany chłodny, śnieg utrzymuje się do 6 miesięcy; liczne rzeki, najdł. Tym, Poronaj; duża część porośnięta tajgą modrzewiową (na płn.) i jodłowo-świerkową; torfowiska na bagnistych nizinach; złoża ropy naft. i gazu ziemnego (rurociągi do Komsomolska n. Amurem); gł. m. Jużno-Sachalińsk; prom kolejowy na kontynent; V 1995 trzęsienie ziemi na płn. zniszczyło Nieftiegorsk (3,2 tys. mieszk.), uszkodziło rurociąg naft. koło Ochy. Zamieszkany od kilku tys. lat przez plemiona północnoazjatyckie; płd. S. od kilkuset lat był bazą rybaków jap.; 1643 odkryty przez Holendra, M. de Vries; XVIII-XIX w. płn. S. skolonizowany przez Rosjan; 1855 traktat podzielił S. na część płn., przyznaną Rosji i płd. - japońską; 1875 Rosja anektowała cały S., 1905 po wojnie jap.-ros. zmuszona do przywrócenia dawnego podziału; w Rosji carskiej miejsce zsyłek, w ZSRR łagrów; 1945 wojska ZSRR zajęły południe, przyznane im na poczdamskiej konferencji; od końca lat 90. miejsce gigantycznych (najw. w Rosji) inwestycji zagr. koncernów energetycznych w uruchomienie wydobycia ropy naft. i gazu (na eksport do Korei Płd. i Japonii); rejon najniższego bezrobocia w Rosji (2%), dynamicznie się rozwijający (nowe banki, lotnisko, uniwersytet, telewizja itp.), o rosnącym napływie japońskiej i koreańskiej kadry inżynieryjnej i menedżerskiej.
AJNOWIE, DEKLARACJA JAŁTAŃSKA, LA PÉROUSE'A CIEŚNINA, OCHOCKIE MORZE, HOKKAIDO, JUŻNO-SACHALIŃSK, NIWCHOWIE, ALPIDY, TATARSKA CIEŚNINA, PŁOSKI
- Sachalin, wyspa przy pn.-wsch.(...)
- Ochockie, Morze, część O. Spokojnego,...
- Wyspy Kurylskie, wyspy na Pacyfiku między...