historyczna dzielnica Rusi, a następnie Rzeczypospolitej; obszar między górnym Bugiem a Słuczą, na płn. granicą jest Prypeć; siedziba plemienia Wołynian, od końca X w. w granicach księstwa włodzimiersko-wołyńskiego, a następnie Rusi Halicko-Wołyńskiej; 1366 podzielony między Polskę i Litwę; 1569 włączony do Korony; 1772 płd. skrawek zajęła Austria, reszta po rozbiorach 1793 i 1795 znalazła się w Rosji; 1918 wsch. część W. przyłączona do Ukraińskiej SRR, zaś zach. 1919 - do Polski; 1939-91 w granicach Ukraińskiej SRR, od 1991 - Ukrainy; 11 lipca 1943 oddziały Organizacji Ukr. Nacjonalistów (OUN) i Ukr. Powstańczej Armii (UPA) podjęły "akcję całkowitej, powszechnej, fizycznej likwidacji ludności polskiej" zamieszkującej Wołyń; w myśl tajnej dyrektywy Kłyma Sawura (d-cy UPA) bojówki zaatakowały w tym dniu Polaków w 167 miejscowościach, mordując wszystkich: starców, kobiety ciężarne, dzieci, z niebywałym okrucieństwem; w ramach kontynuowania akcji zabito łącznie ok. 60 tys. Polaków na Wołyniu (nadto ok. 30-40 tys. w Galicji Wsch.), 1000 pol. wsi zginęło bez śladu; w akcjach odwetowych AK zginęło ok. 20 tys. Ukraińców; w 60. rocznicę krwawych wydarzeń w miasteczku Pawlice (dawn. Poryck) doświadczonym 11 VII 1943 pacyfikacją, spotkali się prezydenci obu państw, na uporządkowanym miejscowym cmentarzu odsłonięto okolicznościowy obelisk; tegoż dnia parlamenty Polski i Ukrainy przyjęły wspólne oświadczenie jednakowej treści o pojednaniu i wzajemnym wybaczeniu krzywd.
BAŁAGUŁA, LIS-KULA, ŁUCK, TATARZY, WEJHEROWSKO-KROTOSZYŃSKA KULTURA, BAŁAGUŁA, ŁUŻYCKA KULTURA, ZASŁAW, DENISKO Joachim Mokosiej, UKRAIŃSKA POWSTAŃCZA ARMIA