od V-VI w. nazwa jednego z plemion mongolskich, w XII-XIII w. objęła też ludy tureckie i tunguskie w imperium Czyngis-chana, potem w Złotej Ordzie, chanatach astrachańskim, kazańskim, krymskim i in. (podbitych i zlikwidowanych przez Rosję w XVI-XVIII w.); w ZSRR zamieszkiwali Autonomiczne SRR: Tatarską i Krymską (1944 przekształconą w Obwód Krymski - po deportacji do Azji Środk. Tatarów oskarżonych o kolaborację z Niemcami podczas II woj. świat., 1954 przyłączoną do Ukraińskiej SRR, bez prawa powrotu Tatarów na Krym, zasiedlony tymczasem przez Rosjan i in.); 1989 liczono do 6 mln Tatarów nadwołżańskich (Tatarstan), syberyjskich, astrachańskich i krymskich; używają dialektów języka tatarskiego; wyznają islam sunnicki (od XIV w.); zajmują się hodowlą, uprawą ziemi, ogrodnictwem. W państwie pol.-litews. T. osiedlali się od końca XIV w. w Wielkim Księstwie Litewskim (okolice Wilna, Trok, Kowna, Grodna), od XVII w. też na Wołyniu, Podolu, Suwalszczyźnie; osadzani na ziemi i zobowiązani do służby wojskowej we własnych chorągwiach; zw. Lipkami lub Muślimami; mieli przywileje bliskie szlacheckim, zachowali własną organizację, wiarę; w XVII-XVIII w. szlachta tatarska polonizowała się, Tatarzy z miast przyjęli kulturę białoruską; 1935 liczono ok. 5,5 tys. T. w woj. wileńskim, nowogródzkim i białostockim; istniały: Związek Kulturalno-Oświatowy Tatarów RP, od 1929 Tatarskie Muzeum Narodowe w Wilnie, od 1931 Tatarskie Archiwum Narodowe; w II woj. świat. represje (gł. wobec inteligencji) ze strony okupantów niem. i sowieckich; po wojnie w Polsce 2 tatarskie wsie w woj. białostockim, reszta rozproszona w Gdańsku, Warszawie, Gorzowie Wielkopolskim (1991 razem ok. 3 tys.); zabytkowe meczety w Bohonikach i Kruszynianach, nowy w Gdańsku; od 1971 istnieje Muzułmański Związek Religijny, od 1992 Związek Tatarów Polskich w RP.
TATARSKA LITERATURA, SERGIUSZ Z RADONEŻA, CZECZENIA, ZAMOŚĆ, ASTRACHAŃSKI CHANAT, KIPCZACY, ŁYSA GÓRA, PASYM, ALEKSANDER NEWSKI, TATARSKIE (MONGOLSKIE) NAJAZDY NA POLSKĘ
- Tatarzy, początkowo nazwa jednego...
- chanat krymski, państwo założone w...
- bitwa pod Batohem, na Podolu (Ukraina) 1-2...