miasto w płn.-wsch. Hiszpanii (Katalonia), między ujściami rzek Llobregat i Besós do M. Śródziemnego, u stóp masywu Rius; stol. i gł. port morski regionu autonomicznego Katalonia; 1644 tys. mieszk. (1995), w aglomeracji 4,7 mln, drugie co do wielkości m. Hiszpanii. Zał. w III w. p.n.e. jako kolonia grecka, potem kartagińska, rzymskie Barcino, w VI w. stol. państwa Wizygotów, od 801 frankijskiej Marchii Hiszpańskiej, od 874 Hrabstwa Barcelony, w XIII-XV w. centrum państwa katalońskiego i katalońsko-aragońskiego, w okresie królów katolickich gł. port morski zjednoczonej Hiszpanii, z którego wyruszały wyprawy odkrywców i konkwistadorów. W XIX i XX w. industrializacja, centrum polityczne i kulturalne Katalonii, ośr. jej ruchu separatystycznego, organizacji robotniczych i ugrupowań anarchistów; podczas hiszp. wojny domowej siedziba rządu republikańskiego. W 2. poł. XX w. najbardziej rozwinięty ośr. gospodarczy kraju, miejsce XXV Olimpiady (1992); największy hiszp. okręg przemysłowy o zróżnicowanej strukturze branżowej, w tym; przem. włókienniczy, chem., masz., samochodowy (siedziba koncernu SEAT); centrum handlu i turystyki oraz międzynar. banków i instytucji finansowych; liczne szkoły wyższe (2 uniwersytety), placówki kulturalne. Zabytki: dzielnica gotycka z katedrą Santa Eulalia z XIII w., kośc. Santa Maria del Mar z XIV w., Santa Maria del Pino z XV w., Pałac Królewski (XIII-XV), budowle barokowe, secesyjny kośc. Sagrada Familia projektu A. Gaudiego (nadal w budowie), tegoż architekta Casa Milá i Park Güell (wpisane na Listę UNESCO); muzea (m.in. P. Picassa, J. Miró i Miasteczko Hiszpańskie z pomniejszonymi replikami budowli z innych miast kraju); słynna aleja Ramblas.
SEYMOUR, JOHNSON, KATALONIA, ŚRÓDZIEMNE MORZE, SEAT, LEGIEŃ, BADALONA, WALENCJA, MATARÓ, LAFORET