stolica Niemiec, (administracyjnie odrębny kraj związkowy RFN) na Pojezierzu Brandenburskim, przy ujściu rz. Sprewy do Haweli; 883 km2, 3,4 mln mieszk. (2004); wielki port nad Sprewą; siedziba banków i instytucji finansowych, centrum przemysłowe (elektrotechnika - firmy Siemens, Telefunken, Osram, elektronika, maszyny, wyroby precyzyjne, metalowe, odzieżowe), wielki ośr. naukowy (Akademia Nauk, liczne szkoły wyższe, 2 uniwersytety, w tym Humboldta zał. 1810, instytuty naukowe, biblioteki, wydawnictwa, 2 obserwatoria astronomiczne, planetarium); znaczący ośr. kulturalny (70 teatrów, 75 muzeów, międzynarodowe centrum kongresowe, tereny targowe; miejsce międzynar. festiwali film. i muzycznych); 3 międzynar. porty lotnicze (Tegel, Tempelhof, Schönefeld); wokół B. obwodnica, połączona z siecią autostrad rozchodzących się w 6 kierunkach, wielki węzeł kolejowy, dogodne połączenia wodne kanałami z Łabą, Odrą i Renem; metro i naziemna kolej miejska; miejsce licznych targów, wystaw, kongresów; duży ogród botaniczny, 2 ogrody zoologiczne, najw. w Europie akwarium. Powstał 1230 z osad słowiańskich, prawa miejskie od XIII w., od 1359 czł. Hanzy, od 1486 rezydencja elektorów brandenburskich, od 1709 stol. Królestwa Prus, od 1871 - Rzeszy; V 1945 zdobyty przez wojska radzieckie i polskie, 8 V 1945 miejsce podpisania aktu bezwarunkowej kapitulacji III Rzeszy; w wyniku tego aktu pod wspólnym zarządem wojsk okupacyjnych (radzieckich, amerykańskich, brytyjskich i francuskich); w 1949 po utworzeniu Niemieckiej Republiki Demokratycznej wsch. część (strefa ZSRR) stała się stol. NRD, z pozostałych sektorów utworzono odrębną jednostkę adm. Berlin Zachodni; VI 1953 w B. Wschodnim powstanie robotnicze, krwawo stłumione przez władze NRD; 1961 wprowadzenie granicy między częściami miasta i wznoszenie muru berlińskiego zdemontowanego 1989; od 1990 scalony z Berlinem Zach. w jedno miasto; 1991 Bundestag podjął decyzję o przywróceniu historycznej roli B. i przeniesieniu od 1 I 2000 stol. z Bonn do Berlina. Nieliczne zabytki ocalałe ze zniszczeń II woj. świat: kościół Mariacki z XIV w., Arsenał z XVII-XVIII w., Brama Brandenburska z XVIII w., pałace: Grünewald z XVI w., Charlottenburg z XVII-XVIII w., Arsenał z pocz. XVII w., Bellevue z XVIII w., eklektyczny gmach Reichstagu, kościół Pamięci (ruina kościoła neoromańskiego połączona z nowoczesnym kościołem i dzwonnicą); zabytkowe budowle użyteczności publicznej przy reprezentacyjnej ulicy Unter den Linden; od połowy lat 90. intensywna nowoczesna rozbudowa, m.in. m.in. powstanie w zakolu Szprewy przy parku Tiergarten całej nowej dzielnicy rządowej zw. Pasem Federalnym, w skład której wchodzi m.in. siedziba kanclerza oraz zmodernizowany gmach Reichstagu (ze słynną szklaną kopułą wg projektu Normana Fostera); opodal Bramy Brandenburskiej pomnik Pomordowanych Żydów Europy, wg projektu amer. arch. B. Eisenmana, odsłonięty 2005 (na pow. wielkości dwóch boisk piłkarskich 2711 betonowych kolumn różnej wysokości, wśród których poruszanie się jest możliwe tylko samotnie); otwarte 1999 Muzeum Żydowskie (projekt Daniela Lebeskinda).
FILMOWE FESTIWALE, UNTER DEN LINDEN, NIEMIECKI TEATR, SINDING, ZWIĄZEK SOCJALISTYCZNYCH REPUBLIK RADZIECKICH, ELSSLER Fanny, , DOHNÁNYI Ernö von, ONCKEN, GRIMM
- Berlin, stolica Niemiec; ok.(...)
- Berlin Zachodni, enklawa terytorialna...
- BERLIN ZACHODNI, Westberlin