Philadelphia
miasto w USA w stanie Pensylwania, przy ujściu rz. Delaware i Schuylkill do zat. Delaware (O. Atlantycki); zał. 1681-82 przez W. Penna na miejscu osady szwedzkiej z 1. poł. XVII w.; prawa miejskie 1701; w XVIII w. ośrodek walk o niepodległość, miejsce obrad I i II Kongresu Kontynentalnego; 1776 podpisanie Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych, 1787 uchwalenie konstytucji USA i utworzenie Unii; 1790-1800 stol. USA; od pocz. XVIII w. ważne centrum kultury narodowej (1731 - powstanie biblioteki miejskiej, 1743 - Amer. Tow. Filozoficznego, 1751 - pierwszego amer. uniw.); przed I woj. świat. cel licznej emigracji zarobkowej Polaków. Obecnie 1,6 mln mieszkańców, zespół miejski (częściowo w stanie New Jersey) 4,9 mln, tworzy region metropolitalny F.-Wilmington-Trenton 5,9 mln (1998); największe miasto stanu, jeden z najważniejszych ośr. przemysłowych, handlowych, kulturalnych, naukowych i jeden z największych portów morskich kraju (przeładunki roczne ok. 70 mln ton); wielki węzeł komunikacji lądowej i lotniczej. Przem. metalowy, elektrotechniczny, odzieżowy, farmaceutyczny, chemiczny, samochodowy, lotniczy, stoczniowy, poligraficzny (pierwsza drukarnia powstała 1685), precyzyjny, wielkie rafinerie ropy naft.; liczne uczelnie wyższe (m.in. University of Pennsylvania, zał. 1779), instytuty naukowe (m.in. Franklin Institute zał. 1824, Drexel Institute of Technology, zał. 1891, Curtis Institute of Music), biblioteki, słynna orkiestra symfoniczna zał. 1900 (1912-38 jej dyrygentem był L. Stokowski), muzea (m.in. Philadelphia Museum of Art). Zachowany układ architektoniczny starego centrum handlowego; domy mieszkalne i kościoły z XVII-XIX w. (m.in. Gloria Dei XVII w., katedra St. Peter and Paul z poł. XIX w.), budowle reprezentacyjne w stylu neogotyckim i klasycystycznym (XVIII w.): obiekt Indenpendence Hall wpisany na Listę UNESCO, budynek giełdy, Second Bank of the United States, Philadelphia Athenaeum (XIX w.).
- Filadelfia, miasto we wsch. części...
- megalopolis, wielki zurbanizowany...
- GWIAŹDZISTY SZTANDAR, potoczne określenie...