kierunek w architekturze i sztukach zdobniczych występujący od końca XVIII w. do pocz. XX w. jako jeden z estetycznych przejawów romantyzmu i historyzmu; charakteryzował się nawrotem do form gotyckich i rozwijał wraz ze wzrostem wiedzy o średniowiecznym budownictwie; budowle świeckie (obiekty użyteczności publicznej, rezydencje, imitacje zamków) i sakralne powstawały początkowo gł. w W. Brytanii (ok. 1750-70 zamki S. Millera, Strawberry Hill projektu H. Walpole'a, później m.in. parlament w Londynie, uniw. w Glasgow); w końcu XVIII w. n. ogarnął Francję i Niemcy, nieco później kraje Europy Środk., Włochy, Rosję, USA (m.in. ratusz w Wiedniu, parlament w Budapeszcie). W Polsce neogotyckie budowle wznosili: Sz.B. Zug, Ch.P. Aigner (Domek Gotycki w Puławach), H. Marconi, F.M. Lanci, A. Idźkowski, w późniejszej fazie n. - F. Księżarski (Collegium Novum UJ w Krakowie), J. Sas-Zubrzycki, J.P. Dziekoński; liczne budowle wzorowane na gotyckich powstawały w parkach krajobrazowych. Od ok. 1820 n. został uznany w wielu krajach za styl właściwy dla obiektów sakralnych, nadawany nawet cerkwiom (cerkiew Aleksandra Newskiego w ogrodach Peterhofu), regotyzowano kościoły istniejące. W Polsce neogotycki kośc. św. Floriana na Pradze w Warszawie proj. J. Dziekońskiego (1888-1901) stał się wzorem dla większości kościołów kat. wznoszonych na terenie Rosji. N. wpłynął na rozwój poszukiwań rozwiązań konstrukcyjnych (w swej późniejszej fazie), rozwój historii sztuki i konserwacji zabytków; przejawił się też w meblarstwie, zdobnictwie, rzeźbie architektonicznej.
JABLONEC, TALOWSKI, IRLANDZKA SZTUKA, PUGIN, WIKTORIAŃSKI STYL, SHAW, NORWESKA SZTUKA, FIŃSKA SZTUKA, TATARKIEWICZ, DERBY