miasto w płn. części RFN, u ujścia rz. Alster do dolnej Łaby (110 km od M. Północnego, sięgającego jednak wąskim jęzorem Zat. Helgolandzkiej w pobliże H.), jeden z największych portów morskich Europy, z awanportem pasażerskim w Cuxhaven; połączony z Lubeką kanałem Łaba-Trave; przed zjednoczeniem z NRD największe miasto republiki, tworzy odrębny kraj związkowy (pow. 747 km2); siedziba wielu urzędów centralnych; 1,71 mln mieszk. (2000); wielki ośr. przemysłowy; rozwinięty przem. stoczniowy, elektroniczny, elektrotechniczny, optyczny, poligraficzny, maszynowy, środków transportu, rafinerie ropy naft., huty aluminium, miedzi i żelaza; znaczący ośr. naukowy; siedziba kilkunastu wyższych uczelni i instytutów naukowych, w tym: dwóch uniwersytetów, Instytutu Chorób Tropikalnych i słynnego obserwatorium astronomicznego z planetarium; w skład H. od 1938 wchodzą 4 pobliskie miasta: Altona, Bergedorf, Wandsbek i Harburg-Wilhelmsburg; oba brzegi Łaby w H. łączy tunel dł. 450 m wybudowany w 1911 oraz liczne mosty; metro; nowoczesna architektura; wielki węzeł kolejowy. Dawny gród saski nad rz. Alster, zajęty przez Karola Wielkiego; od 831 biskupstwo; 834 arcybiskupstwo, którego siedzibę po zniszczeniu miasta przez Wikingów w 845 przeniesiono do Bremy; 1188 lokacja nowego miasta przez Adolfa III, hrabiego Holsztynu, połączonego w XIII w. ze starym miastem; czł. Hanzy od XIII w.; 1558 utworzenie giełdy; XVIII w., obok Amsterdamu, najważniejszy port kontynentu; 1808-14 pod władzą Francuzów, a następnie uznane za wolne miasto; sprzeciwiał się przyłączeniu do II Rzeszy , dopiero 1881 przystąpił do obszaru celnego Niemiec; 1923 powstanie hamburskie; znacznie zniszczony wskutek bombardowań podczas II woj. świat. (między 25 VII a 4 VIII 1943 sześć alianckich nalotów dywanowych z udziałem 700 do 1000 samolotów; zrzucono 12 tys. min lotniczych, 25 tys. bomb burzących, 3 mln zapalających, 80 tys. fosforowych); znaczący przez wieki ośr. kultury muzycznej w Niemczech; największy w Europie ogród zoologiczny Hagenbecka; liczne muzea, w tym sztuki i rzemiosła Kunsthalle, zabytkowe kościoły św. Michała, św. Katarzyny, św. Piotra; atrakcją turystyczną portowa dzielnica St.-Pauli o dwuznacznej reputacji.
, NEUENGAMME, ENGEL Erich, HÄRING, NIEMIRYCZ, HAGENBECK, ŁABA, UNNA, MONACHIUM, POMORZE ZACHODNIE
- Hamburg, miasto ijednocześnie...
- MISTRZ Z HAMBURGA,
- KILOŃSKIE POWSTANIE, powstanie marynarzy w...