Pomorze Szczecińskie, Pomorze Nadodrzańskie
kraina historyczna Polski obejmująca obszar nadbałtycki od Pomorza Gdańskiego na wsch. do Meklemburgii na zach. (po wsch. krańce okręgów Rostock i Neubrandenburg w Niemczech), sięgająca od płd. po linię dolnej Warty i Noteci; najstarsze wzmianki (IX w., Geograf Bawarski), wymieniają pomorskie plemiona Wolinian i Pyrzyczan pokrewnych Lucicom, którzy w X w. (Związek Lucicki) konkurowali z piastowskim państwem Polan; ok. 970 plemiona te podbił i podporządkował Mieszko I; ok. 1000 powstało w Kołobrzegu biskupstwo, wkrótce jednak zniesione; X-XII w. rozwój ośr. miejskich (m.in. specyficzne republiki Wolin i Szczecin) i niewielkich księstw (kołobrzeskie, Kamień Pomorski); 1122 książę pomorski Warcisław I zostaje lennikiem Polski; stopniowo na terenach P.Z. upowszechnia się chrześcijaństwo (misje chrystianizacyjne biskupa Ottona na prośbę Polski); 1140 powstaje biskupstwo pomorskie, od 1176 w Kamieniu; XII-XIII w. P.Z., nie mogąc liczyć na pomoc osłabionej (rozdrobnienie dzielnicowe) Polski, uznaje kolejno zwierzchnictwo Niemiec (1181), Danii (od 1181), Brandenburgii (1236 i 1250), by 1348 stać się na krótko lennem Rzeszy; od Gniezna uniezależnia się biskupstwo kamieńskie; w XIII w., równolegle z intensywnym osadnictwem i kolonizacją niem. rozwija się gospodarka i handel (eksport zboża); miasta (m.in. Szczecin, Stargard, Kołobrzeg) przystępują do Hanzy; 1338 zakończył się okres brandenburskiej zależności P.Z. (odzyskało nawet część utraconych ziem); ciągłe jednak zagrożenie z tej strony, a także przez zakon krzyżacki, zbliżyły niektórych książąt pomorskich do Polski: syn ks. wołogosko-słupskiego Bogusława V i córki Kazimierza Wielkiego Elżbiety, Kazimierz IV (Kaźko) miał objąć nawet tron pol. po Ludwiku Węgierskim; brak zainteresowania Polski P.Z. 1493 zmusił jego władców do podpisania układu sukcesyjnego z brandenburskimi Hohenzollernami; 1534 sejm w Trzebiatowie wprowadził reformację, co zerwało ostatecznie więzy rel. z Król. Pol.; wojna trzydziestoletnia przyniosła P.Z. okupację od 1627 przez wojska cesarza niem., a od 1630 szwedzkie; 1637 zmarł ostatni książę pomorski Bogusław XIV i prawie całe P.Z. przeszło w ręce Szwedów; 1648 na mocy pokoju westfalskiego zostało podzielone między Szwecję i Brandenburgię; w ciągu następnych wojen (do 1815) Szwedzi utracili część terytoriów na rzecz Prus, w tym 1713 Szczecin; konsekwencją obecności Brandenburgii na P.Z. i wcielenia go do Królestwa Prus była intensywna (nasilona w XIX w.) germanizacja, likwidacja administracji i struktur dawnego księstwa, rugowanie chłopów z ziemi; dominującą formą własności stały się obszarnicze majątki junkrów; Szczecin przekształcił się w przemysłowe m. portowe (obsługa m.in. Berlina) konkurujące z Hamburgiem i innymi portami niem.; po 1919 P.Z. stało się wsch. flanką Niemiec; region ulegał wyludnieniu, ale w obawie przed polonizacją, Niemcy ograniczały dopływ pol. robotników rolnych; koniec II woj. świat. i ofensywa Armii Czerwonej 1944-45 przyniosły duże zniszczenia na P.Z.; 1945 po militarnej operacji przełamania Wału Pomorskiego, wsch. tereny P.Z. (do linii Odry, po Świnoujście) przyznano Polsce; odbudowę P.Z. realizowano w ramach zagospodarowywania Ziem Odzyskanych, osiedlając tam gł. ludność repatriowaną z pol. terenów kresowych; do 1991 na P.Z. stacjonowało wiele oddziałów Płn. Grupy Wojsk Radzieckich w Polsce.
- Berlin Zachodni, enklawa terytorialna...
- BERLIN ZACHODNI, Westberlin
- POLSKI ZWIĄZEK ZACHODNI, PZZ