Köln
miasto w zach. Niemczech, nad rz. Ren (kraj związkowy Nadrenia Płn.-Westfalia); po Berlinie, Monachium i Hamburgu czwarte co do wielkości miasto kraju; 1 mln mieszk. (2000); znaczące centrum handlowe, przemysłowe, finansowe, kult.-naukowe; rozwinięty przem. środków transportu (samochody Ford, wagony), chemiczny, elektrotechniczny, metalowy, precyzyjny, kosmetyczny, odzieżowy, rafineria ropy naft.; liczne banki i towarzystwa ubezpieczeniowe; międzynar. port lotniczy, wielki śródlądowy przeładunkowy port rzeczny; kilka szkół wyższych, w tym uniwersytet; tow. naukowe, muzea, biblioteki; rozległa baza turystyczna; historia K. sięga czasów starożytnych; dawna osada germańska podbita 54 p.n.e przez oddziały Juliusa Cezara, przekształcona 50 n.e. w rzymską pn. Colonia Agrippinensis, pełniła rolę stolicy prowincji Dolna Germania; od IV w. siedziba biskupstwa, w V w. zdobyta przez Franków, od 785 arcybiskupstwo; 881 spustoszona przez Normanów; od X w. w granicach Niemiec, ważny ośrodek rzemiosła i handlu; od 1288 wolne miasto Rzeszy; jedno z gł. miast Hanzy, średniowieczne centrum naukowe (od 1388 uniwersytet); XVI-XVIII w. upadek znaczenia wskutek wojen; 1794 zdobyte przez Francuzów; 1815 przyznane Prusom na Kongresie Wiedeńskim; po I woj. świat. do 1926 pod przymusowym zarządem W. Brytanii; podczas II woj. świat. zniszczone w 70% wskutek dywanowych nalotów aliantów; cenne zabytki: 12 romańskich kościołów w obrębie Ringu opasującego centrum, słynna katedra gotycka św. Piotra i św. Marii, budowana 1248-1880, wpisana 1996 na Listę UNESCO; resztki obwarowań z XIII w., kamienice mieszczańskie z okresu średniowiecza, gotycko-renesansowy ratusz, gotycki dom tańca; miasto, od którego wzięła nazwę woda kolońska, wyprodukowana tutaj 1714 po raz pierwszy przez firmę G.M. Fariny pn. Eau de Cologne, fabryka czekolady z 1839 (dawn. Stollwerc, ob. Nestle) i Muzeum Czekolady.
NIEBUHR, LOCHNER, EMALIERSTWO, DORMAGEN, OLESCH, ERNST Max, HECK, GOTYK, ORGANIZACJA NARODÓW ZJEDNOCZONYCH DO SPRAW ROZWOJU PRZEMYSŁOWEGO, LEVERKUSEN