miasto powiatowe nad Bzurą w woj. łódzkim; 15,7 tys. mieszk. (2002); nieduże zagłębie rud żelaza odkryte 1954, od 1962 kopalnia, od 1978 wydobycie syderytu ilastego dla przem. cementowego, przem. odzieżowy, maszynowy; węzeł drogowy. VI-VIII w. gród k. wsi Tum; XI-XII w. gród kasztelański; przed 1267 prawa miejskie; liczne zjazdy świeckie i duchowne: 1180 Kazimierz Sprawiedliwy nadał w Ł. Kościołowi przywileje gosp., 1285 synod ograniczający statutami wpływy niem. w polskim Kościele; w XIII-XIV w. stol. księstwa, w XV w. stol. województwa, siedziba sądów ziemskich; zniszczona podczas wojen szwedzkich utraciła na znaczeniu; w XIX w. przejściowo rozwój przem. włókienniczego; po I woj. świat. przyłączona do Polski; IX 1939 bitwa armii "Poznań" (Bzura); zabytki: zamek z XIV w. wzniesiony przez Kazimierza III Wielkiego, częściowo rozebrany w XIX w., ob. muzeum; kościół św. Andrzeja z XV w., kościół i klasztor Bernardynów z XVII w.; dawny klasztor Dominikanów w XVIII w. przebudowany na więzienie; baszta z XIV w. przebudowana w XVII w. na dzwonnicę; klasztor Norbertanek (ob. Urszulanek) z 1. poł. XVII w.; ratusz z końca XVIII w., klasycystyczny budynek dawnej szkoły z 1820 i szpital z 1842; kamienice z 1. poł. XIX w.; opodal Błonie o pow. 20,7 ha.
miejscowość w woj. zachodniopomorskim, powiat stargardzki.
wieś w woj. wielkopolskim, powiat poznański.
ZNOSKO, OOLITY, NADOLSKI, ŁÓDZKA NIECKA, WITOWSKA KULTURA