(Ukraina)
miasto na Ukrainie, najw. port nad M. Czarnym; 1,1 mln. mieszk. (2002), zespół miejski 2,5 mln; rozwinięty przem. maszynowy, stoczniowy, chemiczny (rafineria ropy naft., fabryki tworzyw sztucznych i nawozów sztucznych), włókienniczy, skórzany, spoż.; handel i rybołówstwo; międzynar. port lotniczy; uniwersytet (zał. 1865), Inst. Chorób Ocznych im. W.P. Fiłatowa, liczne szkoły wyższe, placówki naukowe i artystyczne; zał. w staroż. przez Greków pn. Istrion, później słowiańska osada Kaczibej; XV w. zdobyta i zburzona przez Turków, odbudowana pn. Hadżibej, 1764 przekształcona w tur. twierdzę warowną Jeni Dünja; 1791 zdobyta przez Rosję, przebudowana w ros. port wojenno-handlowy pn. Odessa; prawa miejskie od 1803, od 1805 stol. Kraju Noworosyjskiego; miejsce zesłań A. Puszkina (1823-24) i A. Mickiewicza (1825); pod koniec XIX w. liczyła ok. 500 tys. mieszk. i była najw. portem handlowym Rosji; wystąpienia organizacji rewolucyjnych (m.in. narodników, bunt na pancerniku 1905); 1941-44 zajęta przez Niemców; 1954 wraz z Krymem włączona do Ukraińskiej SRR; zachowane pozostałości twierdzy ros. z XVIII w., liczne budowle klasycystyczne z 1. poł. XIX w., m.in. pałac Potockiego, szpital, pałac Woroncowa, Stara Giełda, opera, półokrągły plac z pomnikiem pierwszego burmistrza O. i gubernatora Noworosji (ks. A.E. Richelieu) wraz z monumentalnymi schodami (zw. Potiomkinowskimi) prowadzącymi do portu, gmachy użyteczności publicznej z przełomu wieków, liczne muzea (m.in. historii morskiej, archeologiczne, literatury, sztuki).
- ODESSA, niem. Organisation der...
- ODESSA, (USA)
- ODESSA-BRODY, ropociąg na terenie...