miasto powiatowe w woj. świętokrzyskim, nad Nidą; 12,1 tys. mieszk. (2002); początkowo osada przy zamku Oleśnickich, od 1428 prawa miejskie; w XVI w. ośr. kulturalny i naukowy braci polskich (arian), zw. Polskimi Atenami, m.in. gimnazjum z pol. j. wykładowym, miejsce powstania pierwszej pol. gramatyki Stratoriusa; spore skupisko Żydów; w XVII w. ośr. rzemiosła artystycznego (złotnicy, snycerze, warsztat kamieniarski Santiego Gucciego); 1720 powstało tu gimnazjum pod patronatem Akad. Krakowskiej (uczył się m.in. H. Kołłątaj); w XIX w. rozwój przem. bawełnianego; podczas okupacji rejon zgrupowań partyzanckich AK, BCh i AL, centrum utworzonej 1944 tzw. Republiki Pińczowskiej; kamieniołomy wapienia; kamieniarstwo, przem. spoż.; ośr. turystyczny; zespoły klasztorne Paulinów (XV-XVII w.) i Reformatów (XVII w.), dawna synagoga, pozostałości zamku Oleśnickich, tzw. Drukarnia Ariańska, pałac Wielopolskich z końca XVIII w., domy z XVII-XIX w., pomniki: Konstytucji 3 Maja i A. Dygasińskiego (ur. w pobliskiej wsi Niegosławice).
GACKI, ORSZAK, OCHINO, DANIEL Z ŁĘCZYCY
- Pińczów, miasto wpd. Polsce wwoj.(...)
- BRACIA POLSCY, arianie, socynianie
- arianie, wyznawcy kierunku w teologii...