Pisa
miasto w środk. Włoszech (Toskania), nad rz. Arno, w okolicach M. Liguryjskiego; w okresie przedrzymskim osada etruska, od 180 p.n.e. opanowana przez Rzym; IX-XI w. ważny ośr. handlu z Hiszpanią i płn. Afryką; rozwój w okresie krucjat, dzięki prawu do prowadzenia własnych faktorii w Syrii, Palestynie i Konstantynopolu; 1284 zagarnięta przez Genuę, z którą wcześniej rywalizowała o wpływy handlowe, 1406 podbita przez Florencję; 1860 włączona do zjednoczonych Włoch; w okresie II woj. świat. ośr. antyfaszystowskiej partyzantki, która wyzwoliła miasto; 97 tys. mieszk. (2000); przem. szklarski, maszynowy, farmaceutyczny, włókienniczy, ceramiczny; w okolicy złoża słynnego białego marmuru; uniw. (zał. 1343), ośr. turystyczny; cenne zabytki z czasów rzymskich (termy, amfiteatr, ruiny świątyń), zespół katedralny (XI-XIII w.) ze słynną "krzywą wieżą" - wolno stojącą kampanilą (1174-1350) wys. 55 m, odchyloną od pionu o ok. 4 m z powodu osiadania gruntu pod fundamentami, oraz cmentarz Campo Santo z cennymi freskami i rzeźbami nagrobnymi (XIII-XV w.); kościoły romańskie, romańsko-gotyckie i barokowe.
PORNO FOR PYROS, PISA, CAMPO SANTO, WŁOCHY, CIMABUE, PIOMBINO, SASSARI, EKECHEIRIA, ARNO, CESALPINO Andrea