dawniej Jurjew, Dorpat
miasto i port w Estonii nad rz. Emą; znany od V w. plemienny gród Estów (zw. Tarpatu); 1030 zdobyty przez Jarosława Mądrego, nazwany Jurjew; 1215-23 i od 1224 we władzy kawalerów mieczowych jako Dorpat; 1224 biskupstwo; XIII-XV w. członek Hanzy; 1558 zdobyty przez Iwana Groźnego, 1582 traktatem pokojowym w Jamie Zapolskim oddany Polsce (miasto wojewódzkie); 1625 zdobyty przez Szwedów; od 1632 uniw. (Academia Gustaviana), 1699 przeniesiony do Parnawy, 1710 zamknięty; od 1704 w Rosji (1893-1919 jako Jurjew); 1802 uniwersytet (niemiecki, od 1893 rosyjski, 1919 estoński); 1919-40 i od 1991 w suwerennej Estonii; 1940-91 w Estońskiej SRR; 1941-44 okupacja niemiecka (w połowie zniszczony, odbudowany); 100 tys. mieszk. (2003); przem. maszynowy, metalowy, chem., włók., skórzany, spożywczy; węzeł kolejowy; uniwersytet; Estońska Akademia Rolnicza; muzea; ruiny kościołów z XIII-XV w.; prochownia i ratusz z XVIII w.; budynki uniwersyteckie z pocz. XIX w. i klasycystyczne domy z pocz. XX w.
- VASMER, Max (1886-1962)
- SZMALHAUSEN, Iwan I., także Schmalhausen...
- STENDER-PETERSEN, Adolf (1893-1963)