miasto obwodowe w Rosji nad rz. W. (dorzecze Dwiny); 283 tys. mieszk. (2003); przem. elektromaszynowy, spoż., lniarski, drzewny, włókienniczy (od XIX w. ważny ośr. produkcji koronek); węzeł kolejowy, port rzeczny i lotniczy; trzy szkoły wyższe; muzea (m.in. dom cara Piotra I), galeria malarstwa. Pierwsze wzmianki 1147, do końca XIV w. zależne od Nowogrodu Wielkiego, potem w państwie moskiewskim; XV-XVII w. ważny ośr. rzemiosła i handlu Rosji z Syberią i Europą Zach.; podupadło po zał. Petersburga; od 1780 stol. namiestnictwa, a od 1796 guberni; pod koniec XIX w. połączenie kolejowe z Moskwą (przez Archangielsk) i Petersburgiem; do 1917 rejon zesłań więźniów polit., w ZSRR łagry; od 1937 stol. obwodu. Dobrze zachowany zespół pałacu biskupiego otoczony murami z 2. połowy XVII w.: sobór Sofijski (1568-70) z malowidłami ściennymi (2. poł. XVII w.) i drewnianym ikonostasem (1. poł. XVIII w.); wolno stojąca, ośmioboczna dzwonnica (1. poł. XVII w., późniejsze przebudowy); budynki adm. (połowa XVII w., dekoracja ścian XVII w.); pałac archireja (2. poł. XVII w.); cerkiew Wozdwiżeńska (2. poł. XVII w.); pałac Iosifa Zołotogo (2. poł. XVIII w.) z unikatowymi piecami kaflowymi, sobór Woskriesieński (2. poł. XVIII w.); w samym mieście cerkwie z XVII i XVIII w., barokowe i klasycystyczne domy mieszkalne (w tym drewniane); w pobliżu W. monastyr Spaso-Priłucki (zał. 1371), otoczony murami; w jego obrębie m.in. XVI-wieczny sobór, Święte Wrota z nadbramną cerkwią (koniec XVI w.).
- OPRYCZNINA, (ros. opricz = oprócz,...
- Szałamow Warłam, (1907-82)
- WASYL I, (1371-1425)