Republika Korei, Tehan Min
LUDNOŚĆ wyłącznie koreańska; w miastach zamieszkuje 73% mieszk.; wysoka gęstość zaludnienia - 488 osób/km2; przeciętna dł. życia: mężczyźni - 67 lat, kobiety - 73 lata; religie: 46% bezwyznaniowi, 27,6% buddystów, 24,3% chrześcijan, gł. protestanci; nadto konfucjaniści, buddyści-won, Chondogyo, muzułmanie; niezależnie od deklarowanego wyznania system etyczny oparty na konfucjonizmie, preferujący klanowe więzy krwi, posłuszeństwo wobec rodziców, wobec osób starszych, pracodawcy, władzy; z odcięciem się od indywidualizmu.
USTRÓJ: republika prezydencka; na podstawie konstytucji z 1988 głową państwa prezydent powoływany w wyborach bezpośrednich na 5 lat; parlament jednoizbowy (Zgromadzenie Narodowe), 273 czł. (w tym 227 wybieranych w wyborach powszechnych na 4 lata oraz 46 reprezentujących proporcjonalnie partie, które zdobyły najw. ilość głosów); rząd i premiera powołuje prezydent; kraj składa się z 13 prowincji, w tym 4 obszary miejskie (Seul, Pusan, Tegu, Inczhon).
WARUNKI NATURALNE - Korea.
GOSPODARKA. Państwo przemysłowo-rolnicze, zaliczane do krajów o wysokiej dynamice wzrostu gospodarczego; rozwinięty przemysł elektroniczny (koncerny Samsung, Daewoo), samochodowy (Hyundai, Kia Motors, Daewoo), stoczniowy (w połowie lat 90. K.Płd. przejęła od Japonii prymat w świat. budownictwie okrętowym; realizując rocznie ponad 40% światowych zamówień); gł. stocznie: Mokpo, Samsung, Hyundai; nadto przem. chem., włókienniczy, obuwniczy, spożywczy, hutnictwo metali, przetwórstwo ropy naft., przem. materiałów budowlanych; wydobycie węgla kam., rud żelaza, miedzi, cynku, wolframu, molibdenu, grafitu, złota i srebra; wysoko rozwinięte rolnictwo (ponad połowa gruntów nawadniana sztucznie); uprawa ryżu, jęczmienia, soi, sorga, żeń-szenia, kukurydzy, prosa, sezamu, warzyw, drzew owocowych, winorośli, bawełny, tytoniu; hodowla bydła, trzody chlewnej, jedwabników; znaczące rybołówstwo; rozwinięta sieć drogowa i kolejowa oraz żeglugi przybrzeżnej; międzynar. port lotniczy w Seulu; 23 uniwersytety, dwie akademie: nauk i sztuk pięknych.
HISTORIA. Po podziale 1948 Korei na dwa państwa, w wyniku narastających sporów między niedawnymi sojusznikami w II woj. świat. (ZSRR i USA), a obecnie protektorami politycznymi obu stron, 25 VI 1950 wybucha wojna koreańska, przy udziale wojsk ONZ (faktycznie amerykańskich) po stronie Korei Południowej i chińskich po stronie Korei Północnej; podpisany 27 VII 1953 układ w Panmundżomie potwierdził podział półwyspu wzdłuż 38 równoleżnika (dł. 240 km) rozpoczyna trwający przeszło 40 lat rozłam kraju; 1948-60 rządy Li Syng-mana; 1961 przewrót wojskowy z gen. Pak Dzong Hyi na czele; 1965 przywrócenie stosunków dyplomatycznych z Japonią; 1972 przejściowo stan wojenny, nowa konstytucja, początek rozmów z władzami Korei Płn. na temat zjednoczenia kraju; 1979 władzę przejmuje junta wojskowa pod przewodnictwem gen. Czon Du Hwana; 1987 władzę przejmuje gen Ro Te Wu (od 1988 prezydent), który wprowadza nową konstytucję i zapowiada pierwsze wolne wybory, a w gospodarce kontynuuje politykę liberalizmu (zapoczątkowaną przez poprzednika) z silnymi elementami protekcjonizmu państwowego; 1988 K. jest organizatorem Igrzysk Olimpijskich w Seulu akcentujących gosp. potęgę kraju; 1992 nawiązanie stosunków dyplomatycznych z Chinami; po wyborach 1993 pierwsze od 31 lat rządy cywilne prezydenta Kim Jung Sama; wzrost swobód demokratycznych; po śmierci dyktatora Korei Płn. Kim Ir Sena nasilenie dążeń do zjednoczenia kraju; 1997 krach na giełdzie, załamanie się notowań waluty K., wybuch kryzysu ekon. (m.in. 2000 upadek koncernu Daewoo); od 1998 prezydentem Kim De Dzung, 2000 z jego inicjatywy dochodzi do spotkania w Phenianie z Kim Dzong Ilem, przywódcą Korei Płn. (stojącej w obliczu klęski głodu); za tę inicjatywę Kim De Dzung został 2000 wyróżniony Pokojową Nagrodą Nobla; zapowiedź rozpoczęcia procesu pokojowego zjednoczenia obu części kraju okazała się zbyt optymistyczna, bo poza różnicami ideologicznymi, na przeszkodzie stoją też sprzeczne interesy otoczenia: Chin, Japonii, Rosji (na terytorium K. nadal stacjonuje 37 tys. żołnierzy amer. prócz własnych 700 tys. pod bronią); w polityce zagr. łączy natomiast oba koreańskie państwa stosunek do Japonii, która nie chce rozliczeń ze swą okupacyjną przeszłością (1910-45); na tym tle w Korei Płd. długo obowiązywał np. zakaz oglądania jap. filmów i słuchania jap. muzyki; od II 2003 prezydentem Ro Mu Hjun, przeciwko któremu w pocz. 2004 Zgromadzenie Nar. (w którym opozycja miała 2/3 głosów) wszczęło procedurę impeachmentu, oskarżając go o korupcję i pogwałcenie ordynacji wyborczej; wielotysięczne manifestacje ludności kwestionujące tę decyzję, a także orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego powstrzymały postępowanie; wybory parlamentarne 2004 wygrała proprezydencka liberalna Nasza Otwarta Partia zw. też Uri; przegrały rządzące dotąd Wielka Partia Narodowa i Milenijna Partia Demokratyczna (premier i p.o. prezydent Goh Kun podał się do dymisji); Ro Mu Hjun zapowiedział kontynuację pokojowych rozmów z Koreą Płn., wzmożenie kontroli nad czebolami (wielkimi koncernami), wysłał też 3,6 tys. żołnierzy do Iraku (dla wsparcia USA); XII 2007 prezydentem zostaje wybrany Li Miung Bak z Wielkiej Partii Narodowej.
WONDZU, DZEDZU, TEGU, POLITYKA SŁONECZNEGO BLASKU, DZINDZU, MOKPHO, MASAN, KOREA, SEUL, YIDZUNGBO- Korea Południowa, (Republika Korei)
- KOREA, Dzoson
- KOREA PÓŁNOCNA, Koreańska Republika...