KOREA

Dzoson

historyczne państwo w Azji Wsch., na Płw. Koreańskim, sięgające po kontynentalne G. Północnokoreańskie, obejmujące nadto kilka tys. wysepek u płd.-zach. wybrzeży płw.; od 1948 podzielone na dwa państwa: KOREĘ POŁUDNIOWĄ i KOREĘ PÓŁNOCNĄ (Koreańską Republikę Ludowo-Demokratyczną); graniczy od płn. z Chinami i Rosją, od zach. oblana wodami M. Żółtego, od wsch. M. Japońskiego; pow. 219 tys. km²; w przeważającej części obszar górzysty i wyżynny; najw. szczyt Pektu-san, 2744 m; niziny ciągną się szerokim pasem wzdłuż zach. wybrzeży; wzdłuż wschodnich wybrzeży G. Wschodniokoreańskie; klimat monsunowy, na płd. podzwrotnikowy, w części środkowej umiarkowany ciepły, w części płn. umiarkowany chłodny; średnia temp. stycznia na nizinach: na płd. 1-2^oC, na płn. -10^oC; lipca analogicznie 24-26^oC i 18^oC; wybrzeża płd.-wsch. pod wpływem ciepłego Prądu Cuszimskiego; średni roczny opad 800 do 1000 mm, w górach do 1500 mm; jesienią występują tajfuny; rzeki krótkie, najdł. Amnok - 790 km, Naktong - 524 km, Tuman; najw. jez. Kuang-pho - 13 km²; rośliność zróżnicowana, na płn. lasy iglaste (świerk, jodła, modrzew, sosna), na płd. lasy liściaste (dąb, klon, brzoza, lipa). Początki państwowości na terytorium dzisiejszej K. nie są znane; V-IV w. p.n.e. istniało w części płn. silne państwo Dzoson, zmagające się z naporem ludów chińskich, od III w p.n.e. rozczłonkowane na mniejsze, wzajemnie się zwalczające państewka, m.in. Pujo, Dzin; 108 p.n.e. podporządkowanie chińskiej dynastii Han; w 2. połowie I w. p.n.e. uformowanie się trzech królestw: Silla na płd., Kogurio na płn. i Pekdze na płd. zach.; okres rozkwitu, dobrych stosunków z Chinami, znaczących wpływów kulturalnych na W. Japońskie; VII w. n.e. Silla przy poparciu Chin zajęła pozostałe królestwa, jednocząc cały półwysep; 918 Wang Gon zakłada w królestwie Silla nową dynastię Korio (od niej ob. nazwa państwa) i ogłasza Kegiong (ob. Kesong) stolicą; w tymże czasie buddyzm staje się religią państwową; 1231-59 okres najazdów mongolskich, następnie okres dominacji chińskiej; 1392 Li Song-gie zakłada nową dynastię Li, przyjmuje historyczną nazwę państwa Dzoson, przenosi stolicę do Seulu; doktryna konfucjańska wypiera buddyzm, rodzi się literatura i alfabet koreański (fonetyczny); 1592 najazd japoński, odparty po 6 latach wojny przy pomocy Chin; 1618, 1627, 1636 - najazdy Mandżurów, podporządkowanie K. panującej w Chinach mandżurskiej dynastii Cing; trwająca przeszło dwa stulecia polityka izolacjonizmu; 1894 Japonia wypowiada wojnę Chinom, jej wojska wkraczają na terytorium K., która traktatem w Shimonoseki (1895) odzyskuje niepodległość; 1904-05 przy okazji wojny jap.-rosyjskiej zmuszenie K. do przyjęcia protektoratu jap.; 1907 abdykacja króla, 1910 oficjalne anektowanie K. przez Japonię; 1919 powstanie antyjapońskie, krwawo stłumione, utworzenie na emigracji w Szanghaju rządu tymczasowego K. z Li Syng-Manem na czele; mimo międzynar. nacisków postępująca japonizacja kraju, narodziny inspirowanego przez komunistów ruchu partyzanckiego z Kim Ir Senem (od 1934) na czele; podczas II woj. świat. ogólnonarodowy ruch oporu; 1943 na konferencji szefów rządów USA, W. Brytanii i Chin w Kairze zapada decyzja o przyszłej niepodległości K.; 1945 część kraju na płn. od 38 równoleżnika wyzwala Armia Czerwona, do pozostałej wkraczają wojska amerykańskie; obie strony deklarują gotowość do pokojowego zjednoczenia kraju; 1948 w narastającym klimacie "zimnej wojny" stan tymczasowy zostaje usankcjonowany proklamowaniem republiki Korei Południowej (15 VIII) i Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej (9 IX), zw. też Koreą Północną; podział pogłębia wojna koreańska 1950-53.

TOYOTOMI, SHIMONOSEKI TRAKTAT, SANGDZU, KORIO, CHAN, HAN-GANG, INCZHON, DALEKI WSCHÓD, KOREA POŁUDNIOWA, ULSAN

• Korea, mieszkańcy Korei, zwiedzić...
• Korea Południowa, (Republika Korei)
• KOREA POŁUDNIOWA, Republika Korei, Tehan...