LUDNOŚĆ zróżnicowana etnicznie: 21,3% ludy Hausa, 11% Fulani (oba wyznające islam i dominujące na na płn. kraju), 21,3% Joruba, 18% Ibo (gł. chrześcijanie zamieszkujący na wsch. i zach.); nadto Ibibio 6%, Kanuri, Tuaregowie, Tiv i in. (434 grupy etniczne); b. wysoki przyrost naturalny 35,5‰ rocznie (1980-90 wzrost liczby mieszk. o 28 mln); w miastach 35% ludności; przeciętna dł. życia: mężczyźni 50 lat, kobiety 53 lata; wyznania: 45% muzułmanie, 26,3% protestanci, 12,1% katolicy, 10,6% Kościół afryk., animiści.
USTRÓJ. Republika federacyjna; czł. bryt. Wspólnoty Nar. (1995-99 zawieszony w prawach członkowskich); na podstawie konstytucji z 1999 (nawiązującej do konstytucji z 1979) głową państwa i szefem rządu prezydent wybierany w wyborach powszechnych na 4 lata; parlament dwuizbowy (Zgromadzenie Nar.): Izba Reprezentantów - 360 deputowanych i Senat - 109 czł., wybory do obu izb co 4 lata; kraj dzieli się na 36 stanów związkowych i stołeczne terytorium federalne; w 12 stanach w płn. części kraju obowiązuje szariat; m.in. za stosunek seksualny kobiety rozwiedzionej - ukamienowanie, tak samo karane są stosunki homoseksualne; do pospolitych kar należy obcinanie rąk itp.
WARUNKI NATURALNE. Ukształtowanie pow. wyżynne; w płn. i środk. części rozległy płaskowyż, którego najw. częścią jest Wyż. Dżos, stromo opadająca na południu ku dolinom rz. Niger i Benue, łagodnie na północy przechodząc w równiny Sokoto i Bornu; szeroka (do 250 km) nizina nadmorska; klimat podrównikowy, na północy suchy, z charakterystycznym saharyjskim wiatrem, zw. harmattan; na południu wybitnie wilgotny, o cechach monsunowych; średni roczny opad na północy 500-700 mm; na wyżynie Dżos 1000-1400 mm, na płd. 2500-3400 mm; na wybrzeżu częste burze (do 215 dni w roku); średnia temp. 22C - 26C na płn. (w Kano upały do 46C); gł. rzeki: Niger (z dopływami Benue, Kebbi, Kaduna) oraz Komadugu Yobe o dużych wahaniach stanu wód, uchodząca do jez. Czad; roślinność na północy i w części środk. sawannowa, z akacjami i baobabami, wzdłuż rzek lasy galeriowe, na niz. nadmorskiej lasy równikowe i namorzyny; bogaty świat zwierzęcy, m.in. słonie, lwy, żyrafy, antylopy, szympansy.
GOSPODARKA. Słabo rozwinięty kraj rolniczo-przemysłowy, 50% analfabetów; uprawa ziemi gł. w małych gospodarstwach rodzinnych, maniok, proso, sorgo, ryż, kukurydza, bataty na rynek wewn. oraz kakaowce (VI miejsce w świecie), kauczukowce, palma oleista, orzeszki ziemne, trzcina cukrowa, bawełna, kawa i tytoń na eksport; hodowla bydła, owiec i kóz; bogate zasoby ropy naft. (IX miejsce w wydobyciu na świecie, gł. przy udziale kapitału brytyjskiego, czł. OPEC) i gazu ziemnego (w zasadzie nie eksploatowane); wydobycie rud żelaza, kolumbitu (I miejsce w świecie), cyny; nie wykorzystywane zasoby rud uranu, cynku, ołowiu, węgla kam. i złota; przem. spoż., włókienniczy, maszynowy, środków transportu (montownie samochodów osobowych, ciężarowych, autobusów), petrochemiczny, papierniczy; rozwinięte rzemiosło, zwł. garncarstwo, tkactwo, wyroby ze skóry, drewna, złota i srebra; rabunkowa eksploatacja lasów na eksport, zwł. mahoniu; rybołówstwo morskie i śródlądowe nad jez. Czad; niezła sieć kolejowa i drogowa, spore znaczenie żeglugi rzecznej; gł. porty morskie: Calabar, Lagos, Port Harcourt, Warri, Bonny przeważnie połączone rurociągami z ośr. wydobycia ropy naft.; międzynar. porty lotnicze w Lagos, Abudżi i Kano; 4 uniwersytety (najw. w Lagos, zał. 1962), Akad. Nauk (w Lagos), kilkadziesiąt innych szkół wyższych i instytutów naukowych.
HISTORIA. Obszar N. - jak dowodza wykopaliska - byl zasiedlony od I tys. p.n.e. przez plemiona o wysokiej kulturze i rozwinietej panstwowosci; w sredniowieczu istnialy tu liczne panstwa, jak Benin, Hausa, Kanem (od XIV w. Bornu), Joruba, Katsina, Kano, zislamizowane IX-XII w.; 1472 na wybrzezach N. wyladowali Portugalczycy, ktorzy zapoczatkowali tu handel niewolnikami, od XVI w. kontynuowany przez Anglikow, ktorzy XIX w. przeksztalcili kraj w kolonie (pierwsza zal. 1861 w rejonie Lagos); 1914 posiadlosci ang. zostaly zjednoczone w Kolonie i Protektorat N.; 1905-06, 1908-13, 1918, 1923 - powstania antybrytyjskie; od 1960 niepodlegle panstwo w ramach Bryt. Wspolnoty Narodow, czl. ONZ; 1961 do N. przylaczono czesc Kamerunu bryt.; 1963 przeksztalcenie w republike federacyjna; 1966 dwa wojskowe zamachy stanu, zawieszenie konstytucji, zakaz dzialalnosci partii polit., utworzenie Najw. Rady Wojsk.; wzrost nastrojow separatystycznych, walki plemienne Hausa-Ibo, secesja regionu wsch. - powstanie republiki Biafry (zamieszkanej przez plemiona Ibo); 1967-70 krwawa wojna miedzy secesjonistami a rzadem centralnym (ok. 1,2 mln ofiar), kleska Ibo; 1975 wojskowy zamach stanu gen. O. Obasanjo przyniosl liberalizacje polityki wewn., proby integracji plemiennej, wprowadzenie rzadow cywilnych (1979 - prezydentem Sh.A. Shagari), szybki rozwoj gosp. zwiazany z eksploatacja zloz ropy naft., a rownoczesnie gigantyczna korupcja i totalny chaos w panstwie; 1983, 1985 kolejne wojskowe zamachy stanu, ponowne zawieszenie konstytucji, rozwiazanie parlamentu, przymusowe wydalenia cudzoziemcow, na czele panstwa gen. I.B. Babangida; 1989 nowa konstytucja; 1992-93 wybory parlamentarne i prezydenckie wygrane przez opozycyjna Partie Socjaldemokratyczna (z M. Abiola na czele), uniewaznione pod naciskiem wojskowych; dalsze rzady rezimu wojskowego (tzw. Tymczasowej Rady Rzadzacej pod przewodnictwem gen. Sani Abachy), represje wobec przejawow opozycji, kryzys gospodarczy, spadek dochodow z wydobycia ropy naft., liczne afery korupcyjne; 1995 sankcje miedzynar.: N. zostaje zawieszona w prawach czl. bryt. Wspolnoty Narodow, W. Brytania i USA nakladaja rownoczesnie embargo na dostawy broni do N., Unia Eur. zrywa wspolprace; 1997 zamieszki w Lagos oraz w prowincjach zamieszkanych przez chrzescijan na tle wprowadzania szariatu przez muzulmanskich gubernatorow; 1998 (po smierci Abachy) wladze przejal gen. Abdulsalam Abubakar, ktory 1999 wprowadza now1 konstytucjj, umo?liwia wolne wybory, w wyniku ktorych prezydentem zostaje lider opozycji gen. Osulego Obasanjo(2003 reelekcja) – chrzescijanin, baptysta, prezydent w latach 1976–79 z rekomendacji armii, ktora nadal odgrywa decydujaca role w kraju przezywajacym ciagly kryzys ekonomiczny (mimo znacznych zloz ropy naft.), njkanym korupcja, ciaglymi konfliktami na tle religijnym (zwl. prob narzucenia szariatu) i etnicznym. 2007 prezydentem zosta3 Umaru Musa Yar'Adua, a po jego 6mierci 2010 szefem paqstwa zosta3 dotychczasowy wiceprezydent Goodluck Jonathan (2011 wybrany ponownie prezydentem w wyborach uznanych za najbardziej demokratyczne w historii kraju).
JORUBA, ISEYIN, KADUNA, OWO, EREDO MURY, BIAFRA, ABUDŻA, EDE, KAINJI, JORUBOWIE