Autonomia Palestyńska
obszar na Bliskim Wschodzie, na którym ma powstać państwo palestyńskie, na razie zarządzany przez Palestyńskie Władze Narodowe w ramach Autonomii Palestyńskiej; status prawnomiędzynarodowy tego obszaru jest skomplikowany – 1988 Palestyńska Rada Narodowa proklamowała w Algierze państwo Palestyna, które ze względu na brak efektywnej władzy nad terytorium wyznaczonym w deklaracji nigdy nie powstało; 1994 na mocy porozumień z Oslo (1993) między OWP a Izraelem powołano Palestyńskie Władze Narodowe mające administrować większością Strefy Gazy i Zachodniego Brzegu (terytorium podzielone na 3 kategorie: A – samodzielnej, cywilnej i militarnej zwierzchności palestyńskiej; B – palestyńskiej zwierzchności cywilnej; C – wyłącznej kontroli izraelskiej); stolicą ma być Jerozolima (Al-Quds), ale na razie rolę tę pełni Ramallah; terytoria Autonomii obejmują 5970 km2 na Zachodnim Brzegu Jordanu i 365 km2 w Strefie Gazy, zamieszkuje je 3, 8 mln mieszkańców; przeciętna długość życia wynosi: mężczyźni – 71 lat, kobiety – 74 lata; PKB na osobę 830 dol.; Autonomia nie posiada własnej waluty – w obiegu znajdują się pieniądze izraelskie i jordańskie; językami urzędowymi są arabski, hebrajski i angielski; budżet w przeważającej mierze uzależniony jest od pomocy UE i USA, a znaczna część Palestyńczyków pracuje na terytoriach izraelskich.
LUDNOŚĆ. Struktura religijna: 88% muzułmanie (86% sunnici i 2% szyici), 9% żydzi, 2,4% chrześcijanie, a także bahaici i samarytanie.
USTRÓJ. Tymczasowe podstawy ustrojowe stanowi Prawo Zasadnicze z 2002 (poprawki 2003) wprowadzające demokrację parlamentarną z trójpodziałem władz; prezydent wybierany w wyborach powszechnych jest głową państwa i zwierzchnikiem sił zbrojnych, nominuje premiera; Palestyńska Rada Ustawodawcza składa się z 132 parlamentarzystów wybieranych w wyborach powszechnych, zatwierdza ona wybór premiera i poszczególnych ministrów, cieszy się dość dużą swobodą; w wyborach parlamentarnych 2006 brały udział liczne ugrupowania i partie polityczne, m.in. Hamas, Fatah, Palestyńska Unia Demokratyczna czy Palestyńska Partia Ludowa.
WARUNKI NATURALNE I GOSPODARKA. Klimat podzwrotnikowy kontynentalny suchy; w Strefie Gazy piaszczysta równina, na Zachodnim Brzegu równina, w większości jałowa; poważnym zagrożeniem jest niedostatek słodkiej wody; grunty rolne stanowią ok. 20% powierzchni; uprawa oliwek, cytrusów, warzyw, kwiatów, hodowla bydła; P. posiada zasoby gazu ziemnego; 70% wszystkich zatrudnionych pracuje w usługach – głównie w małych rodzinnych przedsiębiorstwach; na terenie Autonomii znajduje się 8 uniwersytetów; średnio rozwinięta infrastruktura (znaczna część dróg i mostów pod kontrolą izraelską); budżet uzależniony od pomocy zagranicznej i współpracy izraelskiej (przy przekazywaniu wpływów podatkowych).
HISTORIA (patrz Palestyna) 1988 Jordania przekazuje Zachodni Brzeg Palestyńczykom, staje się on zaczątkiem odrodzonej państwowości palestyńskiej; 1993 porozumienie w Oslo między OWP a Izraelem o powołaniu Palestyńskich Władz Narodowych; 1994 nadanie autonomii miastu Jerycho i części Strefy Gazy; 1995 podpisano w Waszyngtonie porozumienie Oslo 2, które precyzowało postanowienia pokojowe i dokonało podziału terytorium na 3 kategorie; 1996 wybory parlamentarne, J. Arafat zostaje prezydentem; 1997 spowolnienie procesu pokojowego; mimo uzgodnienia daty ogłoszenia niepodległości Palestyny, ostateczne porozumienie nie zostaje podpisane przez Izrael co powoduje wybuch II intifady (pierwsza miała miejsce 1987-93 na tle nieuznawania OWP przez Izrael); liczne terrorystyczne samobójcze zamachy ze strony Palestyńczyków i akcje odwetowe armii Izraela doprowadziły do eskalacji konfliktu; dodatkowe napięcia powoduje potężny betonowy mur dł. ponad 350 km, wznoszony przez Izraelczyków wzdłuż granic z 1967; formalnie pod kontrolą Autonomii pozostaje ok. 42% terytorium Zach. Brzegu Jordanu i 70% Strefy Gazy (praktycznie żadnych granic nie ma); IV 2003 powołanie pierwszego w historii Autonomii Palestyńskiej rządu z premierem Mahmudem Abbasem, którego zastąpił Ahmed Kurei (dotychczasowy przew. parlamentu palestyńskiego) - obaj mięli kłopoty z ułożeniem sobie współpracy z Arafatem; obszar A.P. to dziś najbardziej zapalne ognisko wojny i terroru na świecie, gł. źródło konfliktu świata arabskiego z cywilizacją Zachodu; po śmierci Arafata (2004) głową państwa Mahmud Abbas, zwolennik pokojowego rozwiązania konfliktu z Izraelem; 8 II 2005 w egipskim kurorcie Szarm el-Szejk podpisał z Szaronem oficjalny rozejm; Islamski Dżihad i Hamas nie czują się związane ustaleniami szczytu; VIII-IX 2005 Izrael ewakuował osadników ze Strefy Gazy przekazując ją P. i czyniąc istotny krok na drodze ułożenia wzajemnych stosunków, jednak już w I 2006 sytuacja uległa zaognieniu po wygranej Hamasu w wyborach parlamentarnych; w VI 2006 po porwaniu izraelskiego żołnierza Gilada Szalita przez islamistów, armia izraelska wkroczyła do Strefy Gazy atakując budynki rządowe, mosty, elektrownię, szkołę i uniwersytet, aresztowała ponad 60 deputowanych z ramienia Hamasu oraz ośmiu ministrów rządu Ismaila Hanii oskarżając ich o wspieranie terroryzmu; sam premier, który uniknął pojmania, zwrócił się o wsparcie do społeczności międzynarodowej i Ligi Arabskiej; mimo krytyki z jaką spotkał się Izrael państwa zachodnie odmówiły rządowi Hanii poparcia i uzależniły przywrócenie pomocy humanitarnej od wypełnienia przez Hamas 3 kryteriów: uznania Izraela, wyrzeczenia się przez tą partię przemocy i respektowania istniejących umów pokojowych; w rozwiązanie kryzysu włączył się prezydent Abbas, którego rozmowy z Haniją zaowocowały utworzeniem IX 2006 rządu jedności narodowej; konflikt między prezydentem a rządem narastał przez następnie 9 miesięcy; VI 2007 prezydent rozwiązał parlament, zdymisjonował rząd i ogłosił stan wyjątkowy; decyzjom tym nie podporządkował się prowadzony przez Haniję rząd Hamasu, doszło do podziału terytorium A.P. - na Zach. Brzegu Jordanu rządzi Fatah i powołany przez prezydenta rząd Salama Fajjada, a w strefie Gazy Hamas; rząd Fajjada, mimo że nie posiada prawnej legitymacji (nie został zatwierdzony przez parlament), otrzymał poparcie państw zachodnich i Izraela, które wznowiły pomoc finansową.
FATAH, KUREI, ABU MAZEN, ARAFAT Jasir (Jasser) Mohammad Abd