Wyspy Przyjacielskie
LUDNOŚĆ stanowią gł. Polinezyjczycy-Tongatańczycy (99%); ponad połowa ludności zamieszkuje najw. z wysp Tongatapu (zaludnionych jest 36 wysp); średnia gęstość zaludnienia 144,6 osób/km2; przeciętna dł. życia: mężczyźni - 61 lat, kobiety - 65 lat; wyznania: 77% protestanci, 15% katolicy, 4% bahai, 4% inne.
USTRÓJ. Monarchia konstytucyjna (dziedziczna) w ramach bryt. Wspólnoty Narodów (od 1875); głową państwa król (od 1965 Taufa’ahau Tupou IV), kierujący powoływaną przez siebie Tajną Radą, o kompetencjach ustawodawczo-wykonawczych, w liczbie 10 ministrów, mianowaną dożywotnio; parlament jednoizbowy (Zgromadzenie Ustawodawcze), 31 czł., w tym 9 wybieranych co 3 lata w głosowaniu powszechnym, 9 przedstawicieli arystokratycznych rodów, nadto król, 10 czł. Tajnej Rady i 2 gubernatorów; państwo dzieli się na trzy dystrykty wysp.
WARUNKI NATURALNE. W części zach. wyspy pochodzenia wulkanicznego, górzyste (1030 m, na w. Kao), w części wsch. - niskie, koralowe; klimat podrównikowy wilgotny, średni roczny opad 1500-3000 mm; średnie miesięczne temp. 21-26C; roślinność: pierwotnie wieczne zielone lasy podzwrotnikowe, obecnie wyparte przez uprawy (lasy zajmują 11% pow., m.in. palmy, drzewiaste paprocie, sandałowce); ze świata zwierząt m.in. największy w świecie nietoperz, rudawka wielka (Pteropus giganteus).
GOSPODARKA. Podstawą nieźle rozwiniętej gospodarki, rolnictwo; uprawa dyni (60% wartości eksportu), palmy kokosowej (na koprę), wanilii, pochrzynu, jamsu, kolokazji, manioku, bananów, ananasów, arbuzów, cytryn, pomarańczy, drzewa chlebowego, warzyw; hodowla trzody chlewnej, kóz, drobiu, bydła; rybołówstwo; niewielki przem. drzewny, odzieżowy, spoż.; komunikacja drogą żeglugi kabotażowej; port morski i lotn. w Nuku’alofa.
HISTORIA. Wyspy zasiedlone pierwotnie przez Polinezyjczyków, przybyłych najprawdopodobniej z Samoa, 1616 odkryte przez Holendrów J. Le Maire i W.C. Schoutena, 1643 przez A.J. Tasmana, 1773 i 1777 opłynięte i penetrowane przez J. Cooka, który nazwał je W. Przyjacielskimi; na przełomie XVIII i XIX w. pojawili się tu osadnicy eur., w ślad za nimi 1826 misje chrześcijańskie (metodyści); 1845 jeden z naczelników miejscowych plemion podporządkował sobie, przy poparciu Brytyjczyków, całe T. i ogłosił się królem T. jako George Tupou I, 1862 powołał parlament, 1875 ogłosił konstytucję; zawarł traktaty z Francją, Niemcami, W. Brytanią gwarantujące T. niepodległość, ale jego następca w obliczu trudności gosp.1905 uznał bryt. protektorat; podczas II woj. świat. bazy wojenne USA i Nowej Zelandii; 1970 T. otrzymało niepodległość jako monarchia w ramach bryt. Wspólnoty Nar. (od 1965 pod berłem Taufa’ahau Tupou IV, którego brat, książę Fatafehi Tu’ipelehake, pełnił 1966-91 funkcje premiera); w początkach lat 90. na wyspach T. uformował się opozycyjny Ruch na Rzecz Demokracji, który 1993 zdobył 6 z 9 mandatów pochodzących z wyborów i domaga się wprowadzenia wielopartyjnego systemu rządów; premierem od 2000 Lavaka Ata Ulukalala; w polityce zagr. T. korzystają z pomocy Chin, nie utrzymując stosunków dyplomatycznych z Tajwanem; swego rodzaju ewenementem polit. była w ostatnich latach praktyka wydawania chętnym paszportów T. za cenę zainwestowania na wyspach określonej kwoty; interes się jednak skończył, gdy większość państw przestała honorować paszporty Tonga.
NUKU’ALOFA, RAJE PODATKOWE, TUPOU IV- Tonga, (Królestwo Tonga)
- TONGA, lud afrykański z grupy...
- PAWEŁ TONG BUONG, – jeden z ➞ męczenników...