nauka o Ziemi traktowanej jako ciało fiz., jej przedmiotem są wszelkie zjawiska i procesy zachodzące w jądrze Ziemi, jej płaszczu i skorupie oraz hydrosferze i atmosferze ziemskiej. G. bazuje na pojęciach i terminach fizyki, a do opisu i wyjaśniania zjawisk oraz procesów wykorzystuje jej prawa i teorie, lecz w badaniach stosuje własne metody i środki pomiarowe. G. dzieli się na 3 podstawowe działy: 1. fizykę skorupy ziemskiej i wnętrza Ziemi (fiz. litosfery), obejmującą m.in.: sejsmologię, geotermikę, geomagnetyzm, grawimetrię, geofizykę poszukiwawczą; 2. fizykę hydrosfery (hydrologię) z hydrometeorologią, hydrologią kontynentalną i oceanologią fizyczną; 3. fizykę atmosfery, w której skład wchodzą m.in. meteorologia i aeronomia (nauka o zjawiskach w atmosferze powyżej troposfery). W początkowym okresie g. była nauką teoretyczną, m.in. 1687 I. Newton przewidział i objaśnił spłaszczenie Ziemi na biegunach oraz wzrost gęstości Ziemi w kierunku jej wnętrza, a w XVIII i na początku XIX w. matematycy i fizycy, tacy jak P.S. Laplace, L. Euler, C.F. Gauss, C. Maclaurin, opracowali podstawy teorii obejmujących ruch obrotowy Ziemi, magnetyzm ziemski, kształt Ziemi, zjawiska przypływów i odpływów. Szereg dalszych mat. teorii geofizycznych powstało w XIX w. i na początku XX w. pod wpływem konfrontacji wcześniejszych poglądów z faktami ustalonymi w ramach wielu obserwacji i pomiarów prowadzonych przez liczniejsze i lepiej wyposażone technicznie obserwatoria i stacje geofiz. G. stała się odrębną dziedziną wiedzy; utworzono pierwsze uniwersyteckie katedry g.: 1896 w Polsce (M. Rudzki, UJ) i 1898 w Niemczech (E. Wiechert, Getynga). Do ważniejszych odkryć i osiągnięć badawczych g. należą: 1902 odkrycie stratosfery (R. Assmann, L. Teisserenc de Bort); 1906 odkrycie (R.D. Oldham), a 1907 potwierdzenie odkrycia jądra Ziemi (E. Wiechert); 1909 odkrycie skoku prędkości fal sejsmicznych u podstawy skorupy ziemskiej (A. Mohorovičič); 1907 (G. Herglotz) i 1910 (H. Bateman) wyznaczenie prawa zmiany rzeczywistych prędkości fal sejsmicznych ze wzrostem głębokości; 1910 stworzenie podstaw meteorologii dynamicznej (F. Bjerknes); 1917-18 wyjaśnienie roli ozonu w pochłanianiu promieniowania słonecznego w górnych warstwach atmosfery (R.J. Strutt); 1925 uzyskanie dowodów istnienia w atmosferze warstwy silnie zjonizowanej elektrycznie, nazwanej jonosferą (E.V. Appleton); 1930 do 1940 zlokalizowanie i określenie własności sprężystych wszystkich gł. pięter wnętrza Ziemi (B. Gutenberg, H. Jeffreys, K.E. Bullen). W latach 30. XX w. rozpoczął się okres ścisłej współpracy międzynarodowej w badaniach geofiz., zapoczątkowanej już 1922 utworzeniem Międzynarodowej Unii Geodezji i Geofizyki. Szczególnie dużo cennych wyników uzyskano w okresie Międzynarodowego Roku Geofizycznego (1957-58) na temat m.in.: burz magnetycznych, zorzy polarnych, świecenia własnego atmosfery, mało zbadanych obszarów Ziemi (Antarktyda, rowy oceaniczne) oraz najbliższej Ziemi przestrzeni kosmicznej. Badania geofiz. prowadzone są w większości krajów zarówno przez placówki naukowe (w tym obserwatoria i stacje), jak i służby państwowe: meteorologiczne, hydrologiczne, geodezyjne, geologiczne, kartograficzne, morskie, lotnicze i łączności.
- geofizyka, nauka oZiemi zajmująca...
- geofizyka, dział nauk oZiemi, z...
- GEOFIZYKA POSZUKIWAWCZA, geofizyka stosowana