przedstawienie Chrystusa na krzyżu, najczęściej występujący temat w sztuce chrześcijańskiej; najstarsze zachowane dzieło przedstawiające U. pochodzi z VI w. (Chrystus żywy wisi na krzyżu, z długimi włosami, otwartymi oczami, okryty szatą od bioder po kolana, bok ma przebity włócznią; scenę uzupełniają: Maria i św. Jan Ewangelista, grupa świętych niewiast oraz Longinus z włócznią, Stefaton podający gąbkę z octem i dwóch ukrzyżowanych łotrów); od VIII-IX w. przedstawiano Chrystusa, zwł. w kręgu sztuki bizantyjskiej, jako martwego, z zamkniętymi oczami. W IX w. w sztuce Europy zach. wprowadzono Eklezję - personifikację Nowego Testamentu, odzianą w wytworną szatę, w koronie, dosiadającą zwierzęcia o głowie utworzonej z symboli Ewangelistów, która zbiera do pucharu krew wypływającą z boku Chrystusa, oraz Synagogę - personifikację Starego Testamentu, z przepaską na oczach, złamaną włócznią, dosiadająca osła i odwróconą od Chrystusa. W średniowieczu w przedstawieniach U. pojawiły się anioły, od XIV w. ręka Boga a pod krzyżem Adam powstający z grobu oraz wąż. Od połowy XIII w. zmieniono układ nóg Chrystusa z ułożonych dotąd obok siebie, przybitych dwoma gwoździami, na skrzyżowane i przybite jednym gwoździem; nad głową Chrystusa pojawiła się tabliczka (tzw. titulus) z literami I.N.R.I. Od XIV w. często Marię przedstawiano podtrzymywaną przez św. Jana i trzy niewiasty, także z mieczem przebijającym jej serce; tło zaludnił tłum postaci ubranych we współczesne stroje. Od XV w. scenę U. umieszczano na tle pejzażu, starano się ukazać cierpienie Chrystusa (zwł. w malarstwie niderlandzkim i niem.). W czasach renesansu zredukowano liczbę postaci, a w baroku sceny U. nabrały patetyczno-dramatycznego nastroju.
OSTATNIA WIECZERZA, JEZUS CHRYSTUS, PASJA, INRI
- ukrzyżowanie, jeden z toposów najczęściej...
- Graal św., wg legend średniow.(...)
- GOLGOTA, wzgórze pod , na którym...