wg najmłodszy z apostołów, utożsamiany z "wybranym uczniem" Jezusa; wg jego własnej początkowo był, podobnie jak Piotr, rybakiem i jednym z uczniów św. Jana Chrzciciela; w czasie męczeństwa Jezusa zostaje wskazany jako przybrany syn-opiekun Najświętszej Marii Panny; jako pierwszy poznaje zmartwychwstałego Jezusa nad jez. Genezaret i wskazuje na niego Piotrowi; wspólnie z Piotrem pojawia się także w ; opuścił Rzym, udając się do Efezu; wg tradycji, którą wielokrotnie kwestionowano, jest autorem , powstałej w czasie wygnania, które spędził na wyspie Pathmos; ostatnie lata życia J.E. związane są powtórnie z Efezem, gdzie miała powstać Ewangelia i trzy listy, włączone do kanonu ; w pismach tych jawi się nie tylko jako kronikarz i prorok, ale jako mistyk i teolog; nie potwierdzone przekazy mówią o męczeńskiej śmierci J.E., którą rzekomo miał ponieść przez zanurzenie we wrzącym oleju. Początki kultu związane są z Efezem, potem przeniknął on na chrześcijański Wschód i następnie, za pośrednictwem bizantyjskim, został przeszczepiony na Zachód.
