Emanuel (1900-44)
historyk Żydów pol.; współpracownik berlińskiej Encyklopedia Judaica, autor m.in. Żydzi w Warszawie i Żydzi w powstaniu kościuszkowskim, związany z lewicowymi syjonistami (Poale Syjon - Lewica) od 1938 koordynował pomoc Jointu dla wysiedlanych z Niemiec Żydów pol.; po wybuchu wojny wrócił wrócił z Genewy do Polski; zorganizował w getcie w-wskim konspiracyjny ośrodek badań Oneg Szabad, dokumentujący życie ludności żydowskiej na okupowanych przez Niemcy ziemiach pol. i zw. też archiwum R.; przygotowany przez R. raport pt. Likwidacja żydowskiej Warszawy dotarł do aliantów jeszcze podczas wojny; III 1944 schron, w którym ukrywał się R. wraz z żoną i synem (i 30 innymi osobami) został zdekonspirowany przez gestapo – wszyscy, wraz z Polakami, którzy im pomagali (M. Wolski i L. Marczak), zostali rozstrzelani. 1946 wydobyto zakopaną w metalowych pojemnikach w ruinach getta pierwszą część materiałów archiwum, drugą w 1950 (łącznie 30 tys. kart), trzeciej do tej pory nie odnaleziono.
- RINGELBLUMA ARCHIWUM, gromadzone 1940-43 przez...