początkowo zespół doradczy papieży, w skład którego wchodzili biskupi i księża diecezji sąsiadujących z Rzymem; od 1059 z prawem obierania papieża; od 1150 formalnie zinstytucjonalizowane, z dziekanem, którym jest każdorazowo biskup Ostii i kamerlingiem jako administratorem dóbr; od 1241 z prawem obierania papieża drogą głosowania podczas konklawe; Jan XXIII ustalił liczbę czł. k.k. na 85, Paweł VI na 120, pozbawiając równocześnie wszystkich kardynałów powyżej 80 roku życia prawa do jakichkolwiek urzędów i uczestnictwa w konklawe. Jan Paweł II poszerzył skład do 185 czł. (2001), w tym 135 poniżej 80 lat (uprawnionych do uczestnictwa w konklawe); w nowym kolegium Europa posiada 97 kardynałów (65 elektorów), Ameryka Płn. - 18 (13), Ameryka Łacińska - 33 (27), Afryka - 16 (13), Azja - 17 (13), Oceania - 4 (4); w Europie najw. kardynałów posiadają Włochy (41), dalej Niemcy (9), Hiszpania (7), Polska (6), Francja (6), Austria (4).
- KURIA, (rel.)
- MIKOŁAJ IV, właśc. Girolamo Masci,...
- FELIKS V, właśc. Amadeusz, hrabia...