literatura Grecji nowożytnej
po upadku cesarstwa wsch.-rzym. (1453) Grecja znalazła się w niemal czterowiekowej niewoli tureckiej i utraciła ciągłość kulturową. Po okresie zupełnego upadku, w XVI i XVII w. na wyspach Dodekanezu powstaje anonimowa poezja, a także komedia i dramat rel. Dążenia do odzyskania niepodległości (kolejne powstania: 1769, 1787) znalazły odbicie w tworzonych na kontynencie pieśniach lud. (XVIII w.); do walki wyzwoleńczej wzywała w XVIII w. poezja tzw. szkoły jońskiej (Valestinilís Rigas, Dionisios Solomós - pierwsze strofy jego Hymnu do Wolności stały się tekstem hymnu nowej Grecji, Aristoteles Valaoritis, A. Kalvos). Po 1830 ton literaturze nadawała szkoła ateńska (Alexandros Rangavis), tworząca w sztucznie "czystym" języku katharéwusa, opartym na j. starogreckim. Działalność Jannisa Psicharisa, pisarza i prof. filologii gr. w Paryżu, oraz jego zwolenników, zw. "maliari" - kudłacze (gł. Nicolaosa Politisa), wprowadziła do literatury j. ludowy - dimotíki. Nowa Szkoła Ateńska (1890-1930), której twórcą i przywódcą był Kostis Palámas (1859-1943, m.in.: Życie nieporuszone, Dodekalog Cygana, Królewski flet), dążyła do scalenia wszystkich elementów gr. tradycji (starożytność, okres bizantyjski, współczesność). W kręgu symbolistów sytuuje się twórczość Kostisa (Konstantinosa) Kawafisa (1863-1932), Jeoriosa Drosinisa i Joannisa Griparisa, katastrofistów - Kostasa Kariotakisa (1896-1928); mistycyzm przenikał poezje Ángelosa Sikelianósa (1884-1951). W prozie, obok powieści hist. (E. Roidis: Papież Joanna, A. Morajtidis) pojawia się powieść psych. (P. Nirwanus, K. Theotokis, D. Wutiras, G. Ksenopulos); rozwinęła się realistyczna nowelistyka (A. Karkawicas, A. Eftaliotis, A. Papadiamandis, A. Christopulos, J. Wlachojanis, K. Paroritis); w dramacie najw. osiągnięcia mieli G. Ksenopulos i S. Melas. Po roku 1930 doszło do głosu pokolenie twórców, które dokonało przełomu w literaturze gr. i zyskało sławę światową: Jorgos Seferis (1900-71, nagroda Nobla 1963), Odisseas Elitis (ur. 1911, nagroda Nobla 1979), Joannis Ritsos (1909-90), Nifikoros Vrettakos (ur. 1911), Tasos Livaditis (ur. 1921), Minas Dimakis. Gł. rolę w ukształtowaniu krytyki odegrały pisma: "Techni" (Sztuka) i "Néa Estia" (Nowe Ognisko). Ważną pozycję we współczesnej lit. gr. zajęli prozaicy: Nikos Kazantzakis (1883-1957, autor m.in. Greka Zorby, Ostatniego kuszenia Chrystusa i ogromnego poematu epickiego Odyseja); S. Mirvilis, I. Venezis, V. Vassilikos.
- GRECKA SZTUKA, w rozwoju sztuki greckiej...
- GWATEMALI LITERATURA, .
- MEZOPOTAMII LITERATURA, początkowo zapisana...