(lit.)
prąd lit. powstały we Francji i Belgii w ostatnich dwóch dekadach XIX w.; początkowo nazwą tą obejmowano twórczość debiutantów (R. Ghil, G. Kahn, J. Laforgue, S. Merill, H. de Régnier; spośród Belgów - M. Maeterlinck, É. Verhaeren, G. Rodenbach), którzy przyjęli koncepcje filozoficzne i estetyczne J. Moréasa ogłoszone 1866 w artykule Le symbolisme; w miarę jak krystalizowały się założenia s., w krąg twórców mu bliskich zaczęto włączać poprzedników (Ch. Baudelaire, J.A. Rimbaud) oraz twórców współcz. starszego pokolenia, m.in. P. Verlaine'a i S. Mallarmégo; odwoływano się także do tradycji romantyzmu, do Poego, pism teoretycznych R. Wagnera; s. franc. szybko zdobył zwolenników w innych krajach eur., m.in. w Rosji i Polsce (pierwsze informacje o nim opublikowali Z. Przesmycki-Miriam i A. Lange). Gł. pojęciem sztuki stał się symbol - wieloznaczny, trudny do "ujęzykowienia", którego funkcją było przede wszystkim wywołanie nastroju, określanie swoistej "temperatury emocjonalnej" odbioru; s. obejmował całość zagadnień języka poetyckiego: od ukształtowania fonicznego i wersyfikacyjnego (wprowadzenie wiersza wolnego, vers libre), dobór środków leksykalnych, metaforykę - po odrzucenie tradycyjnych norm gatunkowych wypowiedzi lirycznej (wyjątkiem jest tu sonet); dzięki temu można w nim znaleźć źródła późniejszych nurtów w liryce XX w.: w Anglii prerafaelizm, twórczość O. Wilde'a i W.B. Yeatsa, imagizm E. Pounda i T.S. Eliota; w Niemczech ślady związków z s. widać w dziełach R. Dehmela, R.M. Rilkego, S. George'a (w odmianie neoklasycystycznej); w Polsce do najwybitniejszych symbolistów należeli m.in. bracia Brzozowscy, L. Staff, B. Ostrowska, T. Miciński (choć tu widać już wpływ ekspresjonizmu), a zwłaszcza B. Leśmian, który symbolistyczną koncepcję "prabytu" przekształcił w osobliwą dialektykę "istnienia" i "nieistnienia" osadzoną w obszarze snu, marzenia, baśni i fantastyki ludowej. Pewne elementy s. odnaleźć można także w twórczości M. Jastruna, J. Lieberta, J. Czechowicza, J. Iwaszkiewicza i Cz. Miłosza - a także (w przekształconej koncepcji "kondensacji" i "pseudonimu") u poetów kręgu Awangardy Krakowskiej. Aczkolwiek najważniejsze dokonania artystyczne s. skupiały się wokół liryki, to jednak nie mogły pozostać bez wpływu na prozę: wyraziło się to gł. poprzez rozluźnienie tradycyjnych struktur narracyjnych i liryzację narracji (J.K. Huysmans, M. Schwob, A. Gide), wprowadzanie monologu wewnętrznego lub soliloquium (É. Dujardin), odpowiadające rozbudowie warstwy psychologicznej, często operowanie wątkami baśniowymi, mitologicznymi, obrazami sennymi i halucynacjami bohaterów; w Polsce wpływ s. zaznaczył się także w próbach rytmizacji prozy (S. Żeromski), eksperymentach językowo-stylistycznych (W. Berent), zastępowaniu motywów dynamicznych partiami eseistycznymi (K. Irzykowski). Model dramatu s. wyprowadzony został przede wszystkim z twórczości M. Maeterlincka; jest to dramat statyczny, o ograniczonej dynamice fabularnej, zaś występujące w nim postacie - niekiedy umiejscowione w historii - reprezentują wartości i jakości uniwersalne; później do koncepcji tych nawiązywali m.in. H. von Hoffmannsthal, H. Ibsen, G. Hauptmann, A. Strindberg, a zwłaszcza P. Claudel; w Polsce najwspanialsze realizacje idei dramatu symbolistycznego pochodzą od St. Wyspiańskiego, któremu najpełniej udało się poprzez teatr dokonać syntezy sztuk, rozwinąć tak charakterystyczną dla s. technikę sugestii poprzez serie obrazów i wizji - łącząc ją z dyskursywnym przesłaniem utworu: pytaniami o charakterze polit., społ. i moralnym.