historia teatru chiń. sięga czasów dyn. Zhou (1122-256 p.n.e.); pierwotne widowiska muzyczno-taneczne na cześć bóstw z czasem połączyły się z ceremoniałem i kultem państwowym; w czasach dyn. Han (206 p.n.e. - 220 n.e.) pojawił się, gł. na dworze cesarskim w stolicy, nowy rodzaj widowisk zw. baixi lub paj-si (sto sztuk), łączący tradycyjne formy przedstawień taneczno-wokalnych z akrobatyką, żonglerką lub symbolicznymi elementami walki; wtedy też wprowadzono ruchome dekoracje; po 400-letnim okresie zastoju ponowny rozwój teatru chiń. nastąpił na dworach dyn. Sui (589-618) i Tang (618-906); powstały wtedy pierwsze akademie kształcące dworskich śpiewaków i tancerzy; ze schyłku epoki dyn. Sung (960-1279) zachowały się utwory gatunku zw. beiquzaju lub Yuangu - rodzaj opery opartej na czteroaktowym scenariuszu z prologiem (prozą) i partiami śpiewanymi, przeplatanymi recytacją; tematyka przedstawień obejmowała wątki hist., legendarne i obyczajowe (arcydziełem epoki dramat Wang Szi-fu Opowieści zachodniego pawilonu); w okresie dyn. Ming (1368-1644) rozwinęła się z nich nowa, elitarna forma teatru, zw. kunqu; zmianie uległy kompozycja dramatu, śpiew i instrumentalizacja (instrumenty dęte); przedstawienia składały się z wielu części (do 50), z których każda mogła być wystawiana jako odrębna całość; za panowania mandżurskiej dyn. Cing (1644-1911) nastąpił rozwój regionalnych teatrów ludowych, które w pocz. XIX w. wykształciły tzw. jingju, operę pekińską, w której role kobiet grane były przez mężczyzn, stosowano umowne dekoracje i nieliczne rekwizyty; aktorzy korzystali z masek, których kolory oznaczały konkretne cechy, np. czerwony - męstwo, biały - zdradę, żółty - spryt, niebieski - okrucieństwo; poszczególnym kategoriom postaci przypisane były określone stroje (istniały cztery podstawowe typy charakterów i postaci pośrednie); równocześnie powstał teatr kantoński - Kuangtung Si oraz wiele teatrów lokalnych w poszczególnych prowincjach; na pocz. XX w. w kulturze Chin nastąpił kryzys, który dotknął również t.ch.; z jednej strony próbowano wprowadzać innowacje do tradycyjnej gry scenicznej, z drugiej, pod wpływem dramaturgii eur., powstał nowy rodzaj dramatu mówionego - huaju; czasy ChRL to stopniowe usuwanie z repertuaru sztuk, określanych jako feudalne i burżuazyjne; nasila się ingerencja cenzury państwowej w działalność teatrów; 1963-64 rozpoczęto "rewolucję w teatrze", zmierzającą do całkowitego usunięcia teatru klasycznego i zastąpienia go nową odmianą teatru mówionego - jiuxi (rodzaj współcz. dramatu muz. o tematyce rewolucyjnej); repertuar ograniczono do wzorcowych sztuk rewolucyjnych, stosując jednocześnie represje i czystki w zespołach teatralnych; począwszy od 1978 podjęto próby odrodzenia wszystkich gatunków i odmian chiń. sztuki scenicznej. Historia chiń. teatru cieni - yiugxi - sięga III w. p.n.e. (pierwsze zapisy pochodzą dopiero z X w.); charakterystyczne dla t.ch. lalki (guileixi), wykonywane z wielką precyzją z różnego rodzaju wyprawianych i nasączanych olejem skór, poruszane były przez animatorów za pomocą drucików; przedstawienie toczyło się przy akompaniamencie instrumentów za specjalnym ekranem, widzowie oglądali poruszające się na nim cienie bohaterów opowieści (stąd nazwa); repertuar stanowiły adaptacje tekstów chiń. teatru klasycznego, opowiadań i legend. Drugim oryginalnie chiń. rodzajem teatru klasycznego jest, uprawiany przez wiele stuleci, teatr marionetek; jego początki sięgają XI w. p.n.e.; marionetki wykonywano z drzewa lub terakoty; t.m. rozprzestrzenił się poprzez staroż. Grecję do Europy; obecnie istnieje w Chinach ponad 2 tys. zespołów teatru marionetkowego i teatru cieni.
- INDONEZJI I MALAJSKA LITERATURA, literatura tworzona w...
- PU SUNG-LING, Pu Songling, tytuł dworski...
- DAUBENY Peter, (1921-75)