(1936)
powieść M. Kuncewiczowej, studium psychol., zawierające elementy przetworzonej lit. biografii matki autorki. Cały utwór dotyczy jednego dnia, gdy do domu córki Marty przychodzi główna bohaterka Róża Żabczyńska i w przeczuciu zbliżającej się śmierci przeprowadza rozrachunek z całym nieudanym życiem, szuka przyczyn osobistej klęski. Czas teraźniejszy narratora, obiektywnie relacjonującego zdarzenia, przeplata się z czasem subiektywnych wspomnień bohaterki, które wracają pod wpływem przypadkowych skojarzeń i dotyczą różnych okresów życia. Z tej osobistej relacji czytelnik dowiaduje się, że nieodłącznym elementem życia Róży było uczucie obcości, córka pol. emigranta nie mogła zaakceptować rzeczywistości ros., ale nie stała się też jej domem Polska, gdy wróciła tu w wieku 16 lat. Cudzoziemką była nie tylko w kraju, ale także wśród najbliższych; złośliwa egocentryczka z upodobaniem maltretowała psychicznie własnego męża, podporządkowała sobie dzieci, kłóciła się z wnukiem. Zdradzona w młodości przez ukochanego Michała, nigdy nie widziała w mężu godnego siebie partnera, niespełnioną karierę skrzypaczki z uporem realizowała poprzez życie córki. W ostatniej rozmowie z mężem, a później z córką oświadcza, co zrozumiała, żałuje zmarnowanych lat i prosi o przebaczenie - akcent znaczeniowy narracji zostaje przemieszczony z przeszłości na teraźniejszość. Międzywojenna krytyka lit. podkreślała niewątpliwe walory C.: oryginalną kompozycję i psychoanalityczną interpretację charakteru bohaterki, które pozwoliły uznać powieść za wzorzec prozy psychol. Ekr. w reż. R. Bera w 1986 r.
- Żabczyńska Róża, tytułowa postać z powieści...
- BER Ryszard, (ur. 1933)
- WIŚNIEWSKA, Ewa (ur. 1942)