(1946)
opowiadanie J. Iwaszkiewicza osnute na motywach głośnej w XVII w. sprawy zbiorowego opętania zakonnic w franc. klasztorze w Loudun. Tytułowa postać jest przełożoną klasztoru urszulanek w Ludyniu, słynącego z przypadków opętania mniszek przez diabła, przybywa tam ksiądz Suryn jako kolejny egzorcysta skierowany rozkazem prowincjała zakonu jezuitów. Miejscowy ksiądz poufnie sugeruje, że niepokojące zachowania mniszek mają swoje źródło w tłumionych regułą zakonną pragnieniach seksualnych, egzorcysta po rozmowach z przełożoną dopatruje się raczej pychy i potrzeby eksponowania własnej osoby. Wielokrotne rozmowy i zabiegi wypędzenia diabła z duszy matki Joanny zbliżają księdza Suryna do niej i wyzwalają potrzebę przejęcia jej opętania na siebie. W czasie kolejnych egzorcyzmów ksiądz uświadamia sobie charakter własnych uczuć względem przełożonej, przyjmuje diabła do siebie i wyzwala z jego mocy mniszkę. Zostaje odwołany z Ludynia, lecz w drodze powrotnej nocą w karczmie spotyka szatana, zawiera z nim pakt, na którego mocy za cenę spokoju matki Joanny oddaje własną duszę, a dla potwierdzenia trwałości uzgodnień dopuszcza się mordu dwóch chłopców służebnych, aby zatracenie duszy było nieodwracalne. Przełożona odzyskuje zdrowie psychiczne, potrafi już oprzeć się atakom demonów, z czasem w pełni władz umysłowych sprawuje rządy w klasztorze przez wiele lat. Zjawisko psychozy na tle rel. ma charakter filoz. metafory mówiącej o losie człowieka, ukazuje bezradność i towarzyszący jej tragizm wobec siły zbiorowych mitów. Ekr. w reż. J. Kawalerowicza w 1960 r.
- JOANNA, Żeńska forma imienia...
- WALACIŃSKI, Adam (ur. 1928)
- CIEPIELEWSKA Anna, (1936-2006)