(surrealizm)
kierunek w lit., plastyce, teatrze i filmie, ukształtowany we Francji (twórca: A. Breton) w l. 20-30. XX w. (I manifest 1924). U jego podstaw tkwił bunt przeciw współcz. cywilizacji, która oderwała człowieka od natury. Stworzone przez nią nauka i sztuka (zwł. realistyczna) fałszują obraz świata, ujmując go w konwencje. Zdaniem nadrealistów artysta powinien szukać inspiracji w świecie wewn. (zainteresowanie teorią Freuda). Drogą do tego jest eliminowanie kontroli rozumu (pisanie automatyczne), wyzwolenie wyobraźni, tzn. oparcie sztuki na swobodnych skojarzeniach, notowanie snów, halucynacji, strzępów myśli. W nadrealnej rzeczywistości tracą sens pojęcia czasu i przestrzeni - nic im naprawdę nie odpowiada: wyobraźnia w jednej chwili przerzuca się z miejsca na miejsce, w świadomości istnieją równocześnie przeszłość, teraźniejszość i przyszłość. Sztuka w rozumieniu nadrealistów oznacza wolność od wszelkich schematów i ograniczeń. N. wywarł wpływ na sztukę nowoczesną (w czasie II wojny światowej rozwinął się też w USA i Ameryce Płd.), na modę, obyczajowość itd. W Polsce przejawiał się słabo (odzyskanie niepodległości sprzyjało raczej nastrojom optymistycznym niż buntowniczym) - nie przybrał rozmiarów ruchu artyst. Tendencje surrealistyczne wyrażały się zainteresowaniem sferą podświadomości, tworzeniem obrazów jakby ze snu (zachwianie logiki przyczynowo-skutkowej, asocjacjonizm, swoboda skojarzeń). Ujawniły się w twórczości J. Brzękowskiego z l. 30. ("wyobraźnia wyzwolona"), wczesnej poezji A. Ważyka, A. Wata (Ja z jednej strony i ja z drugiej strony mego mopsożelaznego piecyka), K. I. Gałczyńskiego (zwł. Bal u Salomona), a po 1956 r. J. Harasymowicza. Pokrewieństwa z n. dostrzegano w prozie B. Schulza, K. Truchanowskiego i w dramacie S. I. Witkiewicza.
- NADREALIZM, prąd artystyczny w lit.,...
- SURREALIZM, nadrealizm
- surrealizm, (franc. surralisme...