(1833, wyd. bezimiennie Paryż 1835)
jeden z najwybitniejszych utworów Z. Krasińskiego; dramat metafizyczny i polit. równocześnie. Na karcie tytułowej autor zamieścił 2 motta - zapowiadają zagładę w wymiarze ogólnoludzkim i jednostkowym. Utwór składa się z 2 części: tzw. dramatu rodzinnego (akty I i II) i dramatu społ. (akty III i IV). Obie części łączy problematyka metafizyczna: zmagające się w historii Dobro i Zło toczą też walkę o człowieka i w człowieku. Poszczególne akty zostały poprzedzone wstępami - prozą poet. W pierwszej zostały określone 2 typy poetów: "nieszczęśliwy", którego życie jest zaprzeczeniem Absolutu - poezji, a twórczość pustym poetyzowaniem, i "błogosławiony", który jest poezją. Pierwszy podejmuje niemożliwą próbę realizacji poezji w języku (ogranicza ją, deformuje), drugi - nie oddziela się od niej "przepaścią słowa". Centralną postacią N-B. k. jest poeta "nieszczęśliwy" - hr. Henryk. Poetyzujący egotyk nie umie dostrzec piękna życia rodzinnego, odróżnić prawdy od fałszu. Porzuci dom, by pójść za Dziewicą - symbolem romant. poezji i idealnej kochanki. Dopiero na skraju przepaści spostrzeże, że stał się "igrzyskiem szatanów". Stylizując życie na wzór literatury, doprowadził do tragedii żony i syna. Choć jest wybitną osobowością, także w II cz. dramatu nie uniknie błędów. Skusi go sława (Orzeł) i chęć przewodzenia innym. II cz. rozgrywa się w czasie dokonującej się rewolucji. Obóz rewolucjonistów został pokazany z punktu widzenia wędrującego po nim hr. Henryka i ukształtowany wg zasad frenetyzmu romant. Krasiński przedstawił lud. rewoltę jako siłę destrukcyjną, wymierzoną przeciw wierze katol., moralności i arystokracji - opokom feudalnego świata. To tylko "stare zbrodnie świata ubrane w szaty nowe". Już w chwili trwania tworzy ona własną arystokrację. Druga walcząca siła - arystokracja, także została krytycznie oceniona - poeta oskarżył ją o egoizm, tchórzostwo, partykularyzm. Na czele ścierających się obozów stają hr. Henryk, opętany obsesją honoru, gardzący innymi, i wódz rewolucji Pankracy (imię znaczące: Wszechwładca), mający przeczucie nowego świata, ale przeżywający wahania, a przy tym gardzący ludem tyran. W N-B. k. nie ma bohatera pozytywnego. Pankracy i Hrabia reprezentują niepełne racje (Heglowska koncepcja tragizmu) - obaj ponoszą klęskę, giną porażeni wizją Chrystusa. Szczególnie wyrazista jest scena śmierci Pankracego. Próbował odegrać rolę Boga. Postawiony twarzą w twarz z karzącym Chrystusem z Apokalipsy, woła: "Galileae, vicisti" i pada martwy. Historia uzyskuje wymiar metafizyczny - o dziejach świata decyduje tylko Bóg ( prowidencjalizm), który kładzie kres okrucieństwu i gwałtowi. Finał dramatu nie jest jasny: może oznaczać zapowiedź nowej epoki w duchu chrześc. lub koniec świata. N-B. k. była w romantyzmie dramatem nowatorskim, nie mającym odpowiednika w kulturze europ. Krasiński łączył w niej tradycję średniow. moralitetu (walka Dobra i Zła) z nowożytnym dramatem hist. Najciekawsze inscenizacje N-B. k.: A. Szyfmana (Warszawa, 1920), L. Schillera (Warszawa, 1926), K. Swinarskiego (Kraków, 1965), A. Hanuszkiewicza (Warszawa, 1969). Muzykę do N-B. k. komponowali m.in. L. Różycki, J. Maklakiewicz, G. Bacewicz, K. Penderecki.
- komedia, oglądać dowcipną komedię,...
- Pankracy, jedna z gł. postaci...
- Hrabia Henryk, Mąż, bohater romant. dramatu...