J. Kochanowskiego - pierwsza i jedyna w Polsce oryginalna tragedia renes. (brak bezpośredniego wzoru). Wydana w 1578 r. w Warszawie w drukarni M. Szarffenbergera (I datowany druk warszawski). Wystawiona z okazji ślubu J. Zamoyskiego z K. Radziwiłłówną w Ujazdowie w obecności Stefana Batorego i Anny Jagiellonki. Tekst I wyd. poprzedzony listem dedykacyjnym do J. Zamoyskiego z 22 XII 1577 świadczy, że dramat był gotowy wcześniej - nie wiadomo, kiedy powstał. Temat zaczerpnął Kochanowski z różnych źródeł antycznych (nobilitująca proweniencja). Umiejętnie udramatyzował akcję, nadając przybyciu posłów do Troi charakter ultimatum. W O. p. g. występują liczne pol. realia. Nie jest ona jednak dramatem aluzyjnym. Wprowadzenie współcz. realiów pozostawało w zgodzie z renes. pojmowaniem realizmu: zjawiska z przeszłości kształtowano na wzór znanej odbiorcom rzeczywistości. Autor mówi o pewnym typie państwa (w tym sensie także o Polsce), formułuje obywatelską przestrogę. Utwór jest dramatem 2 racji: państwowej i prywatnej. Im podporządkowany jest układ postaci, nie będących pełnymi charakterami, uosabiających jedynie określone postawy obywatelskie. Przejawem realizmu myślenia autora jest zakończenie tragedii: Antenor - przeciwnik wojny - wzywa do jej rozpoczęcia (wybiera skuteczną taktykę). Obywatelskiej przestrodze służy obecność osób nieuczestniczących w akcji: proroczej Kasandry i komentującego akcję chóru. Komentarzem jest także monolog Ulissesa - przybysza spoza Troi. Akcja O. p. g. została zredukowana na rzecz służącej ostrzeżeniu i pouczeniu retoryki. Tworząc pierwszą pol. tragedię, Kochanowski sięgnął do wzorów antycznych (wg poetyk renes.: najwyższy typ dramatu). Podzielił ją na 5 epeisodiów (kolejne etapy akcji) rozdzielonych 3 stasimami (pieśni chóru), zachował zasadę 3 klasycznych jedności i ograniczoną liczbę aktorów na scenie. Wzorem Eurypidesa decyzję o rozwoju wydarzeń zostawił bohaterom (brak Fatum). Nie naśladował jednak tragedii antycznej w sposób niewolniczy: zrezygnował z równorzędności racji, poszerzył czas przez antycypację, zindywidualizował język bohaterów, zróżnicował wersyfikację (różne miary wiersza sylabicznego, wiersz biały i rymowany). Po premierze O. p. g. nie była wystawiana przez 300 lat. W 1870 r. przypomniał ją teatr szkolny krakowskiego gimnazjum Nowodworskiego, potem teatry zawodowe w Polsce międzywojennej (najwybitniejsze inscenizacje: T. Trzcińskiego na dziedzińcu wawelskim, W. Horzycy we Lwowie), po II wojnie światowej także teatr TV.
- Antenor, postać z Iliady Homera...
- wiersz biały, bezrymowy, pozbawiony...
- HELENA, Pochodzenia greckiego,...