(1841-1910)
pisarka, publicystka i działaczka społ. Wspierała powstanie styczniowe; po zesłaniu męża na Sybir zam. w Grodnie, gdzie m.in. była współwłaścicielką księgarni wyd. Jej twórczość można podzielić na trzy okresy, w pierwszym (1866-76) pisarkę charakteryzuje światopogląd pozytywist., a twórczość wykazuje tendencje krytyczne w stosunku do życia i obyczajów ziemiaństwa. Debiut lit. to opowiadanie Obrazek z lat głodowych ("Tygodnik Ilustrowany" 1866). Powieści tego okresu to m.in. Pamiętnik Wacławy (1871), Pan Graba (1872), Pompalińscy (1876), Maria (1877) oraz Marta (1873). Dojrzały okres twórczości (1877-91) datuje się od druku powieści Meir Ezofowicz (1878). Konflikty społ. i narod. ukazywane w powieści realist., różnorodność tematyki, jednocześnie rozczarowanie do haseł pozytywist. to cechy charakterystyczne tego okresu. Najbardziej znane pozycje to opowiadania Z różnych sfer (t. 1-3, 1879-82), Widma (1881); powieści przedstawiające nędzę i ciemnotę wsi, m.in. Niziny (1885) i Dziurdziowie (1885), ale też jej idealizację: Cham (1888) i przede wszystkim Nad Niemnem (1888, ekr. 1987) - epicki opis życia drobnej szlachty i ziemiaństwa z adresowaną do młodego pokolenia ideą łączenia się i odrodzenia w tradycjach powstańczych. W ostatnim okresie (1892-1910) O. zwraca się ku problematyce rel. i etycznej, wykazuje duże zainteresowanie życiem wewn. jednostki pogłębiając analizę psychol. postaci lit. Forma stylist.-jęz. utworów nasyconych liryzmem, pisanych piękną prozą poet. stanowi szczytowe osiągnięcie warsztatu pisarskiego. Przykładem powieść Dwa bieguny (1893) oraz opowiadania Melancholicy (1896), Ad astra (1904), I pieśń niech zapłacze (1905). Osobiste wspomnienia nawiązujące do powstania 1863 r. ukazały się w tomie opowiadań Gloria victis (1910).
- Orzeszkowa Eliza, (1841-1910)
- Orzeszkowa Eliza, (1841-1910)
- ORZESZKOWA, Eliza (1841-1910)