zespół tendencji w lit. europ. 2. poł. XVIII i pocz. XIX w., ukszałtowanych pod wpływem Pieśni Osjana - rzekomo autentycznych utworów celtyckiego barda, w rzeczywistości dzieła J. Macphersona, szkockiego poety z XVIII w. Nie najlepsze literacko, trafiły w gust epoki, zyskując w Europie ogromną popularność. Odkrywały urok dzikiej natury i silnego przeżywania kontaktu z nią, kreowały bohatera - szaleńczo odważnego wojownika (kult przeszłości) wielkodusznego wobec wrogów, wiernego przyjaciela i czułego kochanka. Oddziaływały na czytelnika nastrojem smutku (czasem grozy), płynącym ze świadomości przemijania wszystkiego. Światy ludzi i duchów przenikały się wzajemnie. Lit. europ. naśladowała te cechy, wytworzyła tzw. osjaniadę, tzn. typ utworu imitującego epokę, scenerię i wątki osjaniczne. W Polsce utwór Macphersona był traktowany jako autentyk. Początkowo stanowił inspirację hist.-folklorystyczną (w badaniach folklorystycznych poszukiwano wiedzy o narodzie); potem widziano w nim wzorzec poezji czułej ( F. Karpiński), liryki nastrojów ( F. D. Kniaźnin), poezji sielskiej ( K. Brodziński), wypowiedź niczym nieskrępowanego geniusza. Pod wpływem Pieśni Osjana ukształtował się model natchnionego śpiewaka, zwrócono się ku Północy (ku Litwie i Żmudzi) w poszukiwaniu barda. Często tłumaczono tekst (lub fragmenty) Macphersona. O. przejawiał się w dumach rycerskich lub koncentrujących się na uczuciach bohaterów (np. Dumie Lukierdy F. Karpińskiego, dumach J. Ursyna Niemcewicza), w niektórych elegiach (typ "barda bolejącego"), rapsodach i poematach epickich. W lit. pol. (i europ.) łączył się z innymi inspiracjami: z oświec. historyzmem, sentymentalizmem, gotycyzmem, werteryzmem - czasem trudno go od nich oddzielić. Wpłynął na kształtowanie się preromantyzmu; wprowadził do lit. pol. kult przeszłości, emocjonalizm i charakterystyczną nastrojowość. Był przeciwstawiany klasycyzmowi.
- osjanizm, charakterystyczny styl...
- preromantyzm, zespół tendencji uwidocznionych...
- preromantyzm, zespół zjawisk w lit.(...)