wiersz W. Broniewskiego z t. Dymy nad miastem (1927), w którym zarysowana została idealistyczna koncepcja poezji czynu - siły odpowiedzialnej za kształt i jakość życia: "Ty masz werbel nam zagrać do marszu! / Smagać słowem! Bić pieśnią! / Wznieść hymnem!" Lir. nastrój dwu pierwszych zwrotek i poezji porównanej do białej, uśpionej w jaśminie nocy majowej nie znajduje potwierdzenia w dalszym toku wiersza. Krótkie zdania, wykrzykniki, częste elipsy, wiele rozkaźnikowych form czasownika dobrze oddają sprzeciw, a nawet oskarżenia wobec jej cichych słów. Wyznaczone zadania dotyczą potrzeby przekształcania świata, a poezja ma ukazywać przewodnią w tej walce ideę, podkreślony został ponadczasowy, niezniszczalny jej charakter. Wielokrotnie powtórzone słowo "miłość" nabiera szerokiego zasięgu: "Jest gdzieś życie piękniejsze od wierszy. / I jest miłość! I ona zwycięży", niemal ideału powszechnego zbratania. Autor sygnalizuje jednak w części końcowej potrzebę liryzmu, słów najprostszych i najcichszych, które pozwolą wyrażać świat bardzo osobistych doznań, oczekuje też od poezji przechowania dla potomnych ludzi i czynów.
programowy wiersz J. Tuwima z t. Czyhanie na Boga (1918), gdzie poezję określa autor jako "skok barbarzyńcy, który poczuł Boga!" Ma świadomość czaru romant. tradycji tworzenia, lecz zaznacza konieczność dostrzegania zmian w otaczającej rzeczywistości: "Lecz coraz szybciej warczy życia pęd: / Tam, gdzie jest księżyc, jest i aeroplan!" W kolejnej części oświadcza jednak, że zachwyt nad dynamiką zmian nie oznacza zapomnienia przeszłości, tylko danie szansy - "równouprawnienia" wszystkim tematom i środkom wyrazu. On pozostanie wierny sprawom ponadczasowym, sławić będzie Boga i Jego dzieło, dzieje ludzkości, radość życia, ale też i zgłębiać sens istnienia i śmierci. Kulminacyjnym momentem poet. refleksji jest część szósta, w której zamierzona stylistyka Mickiewiczowskiej Wielkiej Improwizacji staje się punktem wyjścia do określenia nowego miejsca poety, romant. funkcji wieszcza przeciwstawiony zostaje wtopiony w tłum jeden z wielu "ultimus inter pares" (ostatni wśród równych). Wzmocnieniem tej tezy staje się część siódma, w której odwołania do amer. poety W. Whitmana, deklarującego w swej poezji równość ludzi, zapowiadają zwrot ku codzienności.